Wychowanie do życia w rodzinie - ważna dziedzina

Najważniejsze obszary programowe aktualnie realizowanych w polskich szkołach zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie: płciowość (kobiecość i męskość), miłość, małżeństwo, rodzicielstwo, relacje między ludźmi, problemy i zagrożenia zdrowia i życia to zagadnienia interesujące ludzkość od czasów przedhistorycznych.

Dzieje ludzkości są pod tym względem bardzo zróżnicowane. Poza wyjątkowymi okresami matriarchatu przez kilka tysięcy lat istniała wyraźna nierówność płci, wskazująca na pełną dominację mężczyzn nad kobietami. Koleje losu instytucji małżeństwa wskazują, że w różnych kulturach różnie odnoszono się do jej wartości i trwałości. Im większą wagę przykładano do prawidłowych relacji między małżonkami i nie dopuszczano do powszechności rozwodów, tym miało to bardziej pozytywny wpływ na jakość funkcjonowania określonych społeczeństw i państw (np. upadek Cesarstwa Rzymskiego nastąpił w okresie rozwiązłości obyczajowej Rzymian [1], a pierwszy rozbiór Polski w okresie, gdy wśród szlachty upowszechniły się, w ogromnym natężeniu, zdrady małżeńskie, rozwody oraz osłabienie więzi rodzinnych i upadek autorytetu rodziny [2]).

Również podejście do sfery seksualności zmieniało się w wielu kulturach od nadmiernie liberalnego, przez naturalne, do obwarowanego różnymi restrykcjami, szczególnie w odniesieniu do kobiet [3]. W żadnym skrajnym przypadku ani nadmierna liberalizacja, ani tabuizacja nie wpływały na kształtowanie postaw i wartości służących dojrzałości psychoseksualnej człowieka i przygotowaniu do życia w małżeństwie i rodzinie. Od lat znawcy problemu postulują o propagowanie idei wartości prorodzinnych i seksualnych człowieka według tzw. metody „złotego środka”, w której nadrzędnym celem jest zdrowe, szczęśliwe, oparte na wartościach nadrzędnych (m.in. miłość, dobro, godność) dojrzałe funkcjonowanie człowieka w tak ważnej dziedzinie życia [4].

Wiek XX to okres ogromnych przeobrażeń społecznych, gospodarczych, kulturowych i technicznych, które miały bezpośredni związek z przemianami w dziedzinie seksualności, małżeństwa i rodzicielstwa. Obszary te przestały być tematem tabu, a według badaczy przeszły z tzw. sztywnej przyzwoitości do nieumiarkowania [5]. Wśród najbardziej wyrazistych zjawisk wpływających na przemiany w postawach wobec płciowości, małżeństwa i rodzicielstwa znajdują się: urbanizacja i migracja ludności ze wsi do miast (powodujące mniejszą kontrolę społeczną dotyczącą zachowań młodych ludzi), rozwój środków komunikacji, emancypacja, feminizm, rozwój środków masowego przekazu „gloryfikujących” seksualność, wolne związki i wartości antyrodzinne, upowszechnianie metod regulacji poczęć, obecność i jawność seksu oderwanego od małżeństwa, a także inne próby obalenia wszelkiego tabu, itp. [6].

[1] F. Adamski, Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków 2002.
[2] M. Barański, Rodzina od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, [w]: J. Komorowska (red.), Przemiany rodziny polskiej, Warszawa 1975.
[3] Por. K. Imieliński, Seksuologia. Warszawa 1989.
[4] Na takim założeniu oparte są obecne podstawy programowe przedmiotu szkolnego: wychowanie do życia w rodzinie.
[5] J. Petersen, Stulecie seksu, Poznań 2002.
[6] Por. K. Imieliński, Seksuologia, zarys encyklopedyczny, Warszawa 1985; J. Petersen, Stulecie seksu, Poznań 2002; A. Kwak, Rodzina w dobie przemian, Warszawa 2005.