Rodzinne lokomotywy gospodarki

Przedsiębiorstwo rodzinne nie posiada jednej uniwersalnej definicji. Najprościej powiedzieć, że przedsiębiorstwem rodzinnym jest po prostu to, które za takowe się uważa. Niemniej, dla pewnego uporządkowania pojęć, można posłużyć się formą opisową, w myśl której za firmę rodzinną można uznać taki podmiot gospodarczy, w którym prawa własności (w całości lub decydującej części) i zarząd (wywieranie decydującego wpływu na kierownictwo) pozostają w rękach jednej rodziny.

Powyższa definicja pozwala wyodrębnić te firmy w oparciu o dwa kryteria: własność i zarząd, ale nie determinuje formy prawnej przedsiębiorstwa rodzinnego, które zarówno w warunkach polskich, jak i w pozostałych krajach UE mogą być prowadzone przez osoby fizyczne, w formie spółek osobowych czy spółek prawa handlowego. Dlatego też w Polsce mamy wielką różnorodność form i wielkości firm rodzinnych, od gospodarstw rolnych, poprzez zakłady rzemieślnicze, sklepy osiedlowe, przedsiębiorstwa usługowe i wytwórcze, a na jednym z największych koncernów medialnych kończąc.

Coś z niczego

Zdecydowana większość firm rodzinnych działa w sektorze MSP, ale zdarza się również, że przez familie zarządzane są także wielkie firmy. Szczególnie dużo tych ostatnich jest we Francji. W gronie 250 największych spółek na giełdzie w Paryżu aż 57 proc. firm uznawanych jest za rodzinne. Na giełdzie we Frankfurcie udział takich przedsiębiorstw również przekracza 50 proc.

Wśród największych firm rodzinnych na świecie są między innymi: Ikea, Porsche, BMW, Carrefour czy Michelin, a w Polsce np. znana z wyrobów cukierniczych firma Andrzeja Bliklego i producent popularnych lodów Koral. Szacuje się, że przedsiębiorstwa rodzinne stanowią około 60 proc. wszystkich działających przedsiębiorstw w Unii Europejskiej, a w Polsce nawet ok. 80 proc. z 1,8 mln działających w sektorze MSP przedsiębiorstw.

Sektor MSP w naszym kraju wytwarza (wraz z około 700 tys. gospodarstw rolnych, które są prawie w 100 proc. firmami rodzinnymi) ponad 50 proc. PKB i tworzy ponad 60 proc. wszystkich miejsc pracy. Tak więc jest to bardzo liczna grupa firm o znaczącym potencjale ekonomicznym, która odgrywa istotną rolę społeczną. To właśnie tym przedsiębiorstwom i ich właścicielom zawdzięczamy „cud gospodarczy”, jaki był naszym udziałem w pierwszej połowie lat 90. ubiegłego stulecia.

To wtedy kilka milionów Polaków zdecydowało się podjąć trud utworzenia i prowadzenia przedsiębiorstw, nie mając często umiejętności, doświadczenia, technologii i kapitału, działając w otoczeniu gospodarczym pozbawionym banków, telefonów, dróg i - co dzisiaj jest często pomijane - oczywiście także dotacji i grantów unijnych. Ludzie ci, tworząc swoje firmy, mogli liczyć wyłącznie na własne talenty i pracowitość oraz wsparcie i zaangażowanie swoich najbliższych.

Tak powstał, można by rzec „z niczego”, najprężniejszy sektor polskiej gospodarki - sektor MSP, zdominowany przez firmy rodzinne. Cechy ujawnione w tamtym pionierskim okresie pozostają do dzisiaj głównymi atrybutami tych podmiotów gospodarczych. Należą do nich: przedsiębiorczość, pracowitość, gotowość do ryzyka, innowacyjność (szczególnie w pierwszym okresie funkcjonowania), pełne zaangażowanie w działalność firmy, znacznie większa efektywność wykorzystania majątku trwałego i jednocześnie bardziej racjonalne zarządzanie kosztami niż w przedsiębiorstwach o rozproszonej strukturze własności.