Żywe inkubatory

Małżeństwo, które nie może mieć potomstwa, wynajmuje kobietę, aby to ona urodziła im upragnione dziecko. Podpisują z nią umowę. Do zapłodnienia dochodzi za pomocą metody in vitro. W czasie ciąży zleceniodawcy płacą zastępczej matce kilkadziesiąt tysięcy złotych, a sami przygotowują pokój dla potomka. Kobieta jednak rozmyśla się i nie chce oddać narodzonego synka, tłumacząc, że go pokochała. Zaczyna się walka o dziecko.

Ta historia to nie hollywoodzki scenariusz filmowy. Wydarzyła się naprawdę i to w Polsce. Została nagłośniona przez media dzięki temu, że trafiła na salę sądową. Ile jednak kobiet w naszym kraju rodzi dzieci na zlecenie i oddaje je zgodnie z „umową” - nikt nie wie. Rynek usług surogatek to „podziemie”.

Wynajmę brzuch na 9 miesięcy

Kim są kobiety nazywane surogatkami? Surogatka (od spolszczonej wersji angielskiego określenia „surrogate mother” − matka zastępcza) to kobieta, która w zamian za określone wynagrodzenie, przyjmuje do swojej macicy zarodek uzyskany metodą in vitro. Komórka jajowa, z której on powstał, pochodzi najczęściej od innej kobiety pragnącej zostać matką, a niemogącej zajść w ciążę bądź jej donosić. Zdarza się również, iż dawczynią komórki jajowej jest inna osoba. Matka zastępcza „wynajmuje swój brzuch” na dziewięć miesięcy, a po donoszeniu ciąży oddaje dziecko parze, która zleciła jego urodzenie.

I tu pojawia się pytanie: która z kobiet, w świetle prawa, jest matką dziecka? − Dynamiczny rozwój metod wspomagających prokreację spowodował dyskusję na ten temat i zmusił polskiego ustawodawcę do nowelizacji prawa rodzinnego – mówi adwokat Arkadiusz Niewiada z poznańskiej Kancelarii Prawnej Majewski&Niewiada.; − Od 13 czerwca 2009 r. obowiązuje przepis Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, który jednoznacznie wskazuje, że matką dziecka jest kobieta, która je urodziła − wyjaśnia.

Przepisy nie zabraniają natomiast zrzeczenia się praw do dziecka i wskazania przez matkę konkretnych rodziców adopcyjnych. – Jeżeli jednak chodzi o zobowiązanie się surogatki do oddania dziecka do adopcji określonym osobom, to intuicyjnie można powiedzieć, że jest to niezgodne z prawem. Konkretnie z zasadami współżycia społecznego, które należy rozumieć, jako całokształt norm postępowania uznawanych w społeczeństwie za powszechnie obowiązujące. Przy czym nie chodzi tylko o normy prawne, lecz także pozaprawne, np. kulturowe – tłumaczy Arkadiusz Niewiada.

Głęboko niemoralne

Przyglądając się zagadnieniu surogatek, należy spojrzeć na nie w wielu wymiarach. Jednym z najważniejszych wydaje się być wymiar etyczny. − W przypadku matki zastępczej dochodzi do całkowitego rozerwania prokreacji oraz życia małżeńskiego i rodzinnego. To problem dotykający całej techniki in vitro, ale w tym przypadku nabiera on szczególnego znaczenia – zauważa doktor teologii moralnej ks. Adam Sikora z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. − Jest to jeden z najbardziej fundamentalnych argumentów na rzecz negatywnej oceny etycznej zarówno in vitro, jak i macierzyństwa zastępczego. Znajdujemy ją m.in. w Instrukcji Kongregacji Nauki Wiary z 1987 r. pt. „Donum vitae”, potwierdzonej w Instrukcji „Dignitas personae” z 2008 r. – dodaje moralista.

Mówiąc o prokreacji, trzeba ją rozpatrywać w jeszcze jednej kategorii: w aspekcie ludzkiej godności. − Chodzi o godność człowieka i wszystkich procesów zachodzących w kontekście jego poczęcia i urodzenia. Z pewnością traktowanie poczęcia, ciąży i urodzenia dziecka w kategoriach umowy handlowej sprzeciwia się tej godności i jest głęboko niemoralne – tłumaczy ks. dr Sikora.