Sztuka wypoczynku

– Czy istnieje coś takiego, jak „psychologia odpoczynku”?

– Na pewno zachowania i przekonania ludzi związane z odpoczynkiem to ciekawy temat. Nie jest to jednak tematyka zbyt popularna. Zwykle psychologowie zajmują się drugą stroną medalu, czyli stresem, i na ten temat jest rzeczywiście dużo prac. Jak pozbyć się stresu, jak się relaksować, jak żyć, aby stres jak najmniej nam zagrażał? Oto pytania, jakie stawia się w tej gałęzi psychologii. Zatem nie ma psychologii odpoczynku, ale jest bardzo rozbudowana psychologia zajmująca się stresem.

– Jak zatem definiuje się stres w psychologii?

- Pierwszą osobą, która odkryła zjawisko stresu i jego przystosowawczy charakter był Hans Selye (w Polsce znana jest jego książka „Stres okiełznany”). Stres jest jak najbardziej właściwą, przystosowawczą reakcją na występujące w otoczeniu zagrożenie. Problem polega na tym, że to mechanizm dość prymitywny i łatwo się uogólnia na nowe sytuacje.

Nasza cywilizacja w sposób niezamierzony wywołuje w organizmie reakcje nieadekwatne do naszego sposobu życia. Ponieważ napięcia te nie znajdują żadnego ujścia na zewnątrz, pozostają w organizmie i powodują negatywne skutki. Chodzi mi np. o zespół reakcji „ucieczki lub walki”, który dawniej ujawniał się w sytuacji stresującej. Fizjologicznie rzecz biorąc, w takiej sytuacji zaczynają nam się pocić ręce, żeby skóra była bardziej elastyczna, gdybyśmy się skaleczyli. Zaczynają pocić się nogi, serce zaczyna szybciej bić, krew zwiększa krzepliwość. Krew głównie jest kierowana do serca, mięśni i mózgu, a odprowadzana na przykład od narządów układu trawiennego. Wszystkie te reakcje dla dzisiejszego stresu są jednak nieadekwatne, bo dziś raczej nie walczymy i nigdzie pod wpływem stresu nie biegniemy. A zatem wszystko, co zostało wydzielone, pozostaje w organizmie, powodując różne zmiany chorobowe, np. choroby serca itp.

Jesteśmy skazani na wszystko, co ze stresem się łączy, i łatwo tego nie unikniemy. Te mechanizmy fizjologiczne tworzyły się bowiem ewolucyjnie przez wieki, a nasza cywilizacja (czy obecny sposób funkcjonowania) trwa może zaledwie setkę lat… Kiedyś tamte reakcje na zagrożenie były potrzebne, dziś natomiast już nie.

Jaka jest na to rada? Należałoby się stosować do potrzeb nasze wewnętrznej natury poprzez jak najbliższe naturze zachowania.