To przeklęte ciało

Dlaczego dziś, kiedy dbałość o zdrowie stała się niemal obowiązkiem, coraz więcej ludzi cierpi na otyłość z powodu obżarstwa lub, co gorsza, doprowadza się do śmierci drakońskimi głodówkami?

Trudno znaleźć jedno wyczerpujące wyjaśnienie tak skrajnych zachowań, bowiem zazwyczaj są one uwarunkowane przez wiele różnych czynników: genetycznych, psychologicznych, społecznych. W wielkim skrócie można by jednak powiedzieć, że takie autodestrukcyjne zachowania w jakiś sposób odzwierciedlają szaleństwo świata, w którym przyszło nam żyć...

Każde szaleństwo ma jednak swoją przyczynę....

Według psychologów u podłoża anoreksji czy bulimii leży skrywana nienawiść do ciała, które nie chce spełniać morderczych wymagań doskonałości. Leczenie, choć możliwe, nierzadko okazuje się nieskuteczne. Destrukcyjne zachowania powracają, ponieważ żyjemy w kulturze, która jest skrajnie antycielesna i była taka od zawsze.

Twierdzi Pan, że żyjemy w świecie, który od początku miał skłonność do szaleństwa?

Właśnie. Już starożytni Grecy czy Rzymianie nie mieli zbyt wysokiego mniemania o ciele, choć pozornie mogłoby się wydawać, że antyk ubóstwił wszystko, co cielesne. Podziwiano piękno ludzkiego ciała, harmonię i symetrię jego budowy, nawet bogów wyobrażano sobie na podobieństwo człowieka. Niemniej traktowano je jako coś gorszego od duszy. Platon, którego filozofia kształtowała światopogląd zarówno wykształconych warstw, jak i zwykłych obywateli, uważał, że świat materialny przypomina kolonię karną a ciało celę, w której uwięziono duszę. Dusza będzie cierpieć dopóki nie zrzuci z siebie jarzma ciała, przez które traci z oczu swe wzniosłe przeznaczenie. W „Timajosie" możemy przeczytać, że każdy człowiek: „Nie przestanie cierpieć w swych wcieleniach, dopóki nie powróci do pierwszego i lepszego usposobienia [...] i nie odrzuci rozumem wszelkiej masy, która się kolejno czepiała jego jestestwa - masy złożonej z ognia, wody, powietrza i ziemi, masy hałaśliwej i nierozumnej, którą można opanować tylko rozumem - i nie powróci do pierwszego i najlepszego stanu".

Chrześcijaństwo w średniowieczu zasymilowało dorobek filozoficzny starożytności, a wraz z nim przejęło negatywny obraz ludzkiej cielesności. Św. Augustyn, który podjął się chrystianizacji Platona, miał do ciała wrogi stosunek. Niektórzy twierdzą, że na jego poglądach zaważył nie tylko platonizm, ale także osobiste doświadczenia. Z jednej strony mówi się o jego przygodzie z manicheizmem, z drugiej o zmaganiach z własną seksualnością. Jakie by nie były powody, Augustyn, będąc jednym z największych Ojców Kościoła, odcisnął na chrześcijaństwie piętno swojej awersji do seksu. Ludzka seksualność była dla niego główną przeszkodą na drodze do Boga. Twierdził nawet, że grzech pierworodny, powód cierpienia i śmierci człowieka, przenosi się drogą płciową. Żadne słowo w Biblii nie potwierdza tego przypuszczenia. A jednak Augustyn doszukał się podpowiedzi w jednej ze scen Księgi Rodzaju. Wyczytał, że Adam i Ewa zakryli swoje intymne miejsca listkami figowymi, kiedy zobaczyli, że są nadzy. Musiał pomyśleć wtedy coś takiego: „Aha! To tutaj jest źródło grzechu pierworodnego". Augustyn widział w ciele powód i symbol przekleństwa, które spotkało pierwszych ludzi w Raju. To ono ich zgubiło, dlatego droga zbawienia mogła wieść jedynie przez poskromienie jego przyziemnych pragnień i poddanie ścisłej kontroli.