Kabała, czyli tajemny szyfr Biblii

twarz Tory

Czym jest budząca tak wiele kontrowersji kabała? Franz Kafka poznał ją dzięki chasydom. Chasydyzm, ruch zrodzony wewnątrz judaizmu, opierał się na pismach kabalistycznych. Proste opowieści, które cadycy przekazywali , mogą więc służyć jako wskazówki na drodze wtajemniczenia w tę kabałę, która nie prowadzi do zanegowania, lecz pogłębienia Objawienia strzeżonego przez ortodoksyjny judaizm.

„W podeszłym wieku rabin z Kocka nie widział dobrze. Poradzono mu nosić okulary, ale odmówił: »Nie chcę mieć ściany pomiędzy moimi oczami a świętą Torą»".1 Żydzi uważają, że Boska rzeczywistość jest przed człowiekiem ukryta. „Oknami", przez które można ją zobaczyć, są właśnie święte pisma i język hebrajski. Dlatego jedną z najważniejszych dróg poznawania Boga była dla mistyków żydowskich Tora. Kabalistom nie wystarczało jednak czytanie i rozumienie Biblii zgodne z ortodoksyjną wykładnią. Pragnęli docierać do głębszego sensu Objawienia.

W zależności od sposobu lektury wyróżniali kilka modeli wyjaśniania Biblii. Pierwszym jest pszat, czyli odczytywanie tekstu w sposób dosłowny, literalny, drugim , pozwalający na wyjaśnianie danego fragmentu za pomocą pewnych alegorii i przypowieści. Z kolei darasz tworzą przypowieści homiletyczno-rabiniczne. Sens badanych słów jest tłumaczony za pomocą przypowieści rabinów. Ostatnia brama do odkrycia Świętej Księgi to sod - poznanie mistyczne, zgłębianie ukrytego sensu biblijnych opowieści. W tym właśnie specjalizowali się kabaliści.

Obrazuje to jedna z pięknych opowieści. Tora jest w niej porównywana do pięknej dziewczyny ukrytej w jednej z komnat zamku. Regularnie odwiedza ją tam zakochany mężczyzna. Na początku kobieta ukrywa się za zamkniętymi drzwiami i pokazuje mu się tylko na mgnienie oka. Kiedy ten nie ustaje w staraniach, by ją poznać, pozwala mu coraz bardziej się do siebie zbliżać. Mężczyzna zostaje nagrodzony za wytrwałość uczuciem ukochanej. Tak samo wyróżnienie spotyka gorliwego kabalistę: Tora wyjawia mu wszystkie zapisane w niej od wieków tajemnice.

tajemne rachunki

„Miałem zaszczyt znać reb Izraela, Baal Szem Towa, który był podziwiany nawet przez szlachciców. Z jego ust usłyszałem pewnego razu, że każdy Żyd powinien odmawiać krótką modlitwę, którą jako pierwszy odmówił król Dawid: »Wybaw mnie Panie od winy krwi (midamim)«. Lecz damim znaczy nie tylko krew, ale także pieniądze. Mój Nauczyciel wyjaśniał ten wers w następujący sposób: »Strzeż mnie, Panie, nigdy nie uważał pieniędzy za swego Pana«".

Kabaliści rozważali tajemny sens poszczególnych liter Tory oraz budowy świętego języka. Tworzyli nowe komentarze do Biblii, badając sieć powiązań pomiędzy podobnie zbudowanymi wyrazami.

Z analizy języka zrodziła się także gematria, czyli sposób wyjaśniania wersetów biblijnych za pomocą matematycznych obliczeń. Ponieważ każdej spośród 22 liter hebrajskiego alfabetu odpowiada liczba, kabaliści starali się wyjaśnić znaczenie wartości liczbowych poszczególnych liter i wyrazów. W ten sposób odkrywali związki między pozornie odległymi od siebie słowami. I tak okazuje się, że liczebnik echad - „jeden", występujący w modlitwie Szma Israel, a określający jedynego Boga, ma tę samą wartość numeryczną co ahawa - miłość. Pozornie abstrakcyjne wyliczenia prowadzą do głębokiej myśli: Biblia mówi nie tylko o Bogu zazdrosnym, który podkreśla, że nie ma oprócz Niego innych Bogów; Bóg Jedyny znaczy także kochający.