Nadzieja Benedykta

Przestrogą na tej drodze mogą być doświadczenia innych krajów zachodnich, w których jeszcze niedawno katolicyzm był bardzo żywotny, a dziś przeżywają one głęboki kryzys religijny: Holandii, Irlandii i Hiszpanii. We wszystkich tych państwach wzrostowi dobrobytu towarzyszyła postępująca sekularyzacja. Czy był to proces nieuchronny? Przykład Stanów Zjednoczonych, kraju najbardziej na świecie zaawansowanego technologicznie a zarazem niezwykle rozbudzonego duchowo, pokazuje, że jest możliwe pogodzenie nowoczesności z religijnością. O kryzysie Kościoła w tych państwach zadecydowały więc inne przyczyny.

U źródeł zapaści katolicyzmu w Holandii, gdzie jeszcze pół wieku temu było najwięcej powołań misyjnych, zadecydowały błędne interpretacje Soboru Watykańskiego II oraz reformy postępowych teologów w duchu wyimaginowanego Vaticanum Tertium. Polski Kościół tego zagrożenia uniknął dzięki mądrej postawie prymasa Stefana Wyszyńskiego i nie wydaje się, aby tego typu niebezpieczeństwa były obecnie realne.

Skąd przyjdzie wiosna?

Inaczej sprawa ma się z Irlandią nazywaną jeszcze do niedawna bastionem katolicyzmu w Europie. Tam gwałtowna sekularyzacja nastąpiła zaledwie kilkanaście lat temu. W 1997 r. z powodu braku powołań kapłańskich musiano zamknąć pięć z siedmiu istniejących seminariów duchownych. Przyczyną nagłego załamania się zaufania wiernych do księży było ujawnienie skandali pedofilskich i homoseksualnych z udziałem kapłanów. Co szczególnie istotne, świeckich bardziej niż owe czyny lubieżne zbulwersowało ich ukrywanie przez hierarchię, która przez lata tuszowała obyczajowe skandale. Taka postawa irlandzkich biskupów zachwiała wiarygodnością Kościoła i przyniosła katolicyzmowi w tym kraju ogromne straty.

Z jeszcze innego rodzaju zagrożeniami mieliśmy do czynienia w Hiszpanii, która z kraju katolickiego za rządów generała Franco przekształciła się dziś w państwo przodujące we wprowadzaniu lewackiego i antychrześcijańskiego prawodawstwa. U źródeł tych zmian leży z jednej strony istnienie silnego, ugruntowanego historycznie obozu antyklerykalnego, z drugiej zaś słabość tamtejszego katolicyzmu w sferze społecznej. Poprzez sojusz tronu z ołtarzem Kościół złożył niegdyś na ramiona państwa obowiązek troszczenia się o obecność religii w sferze publicznej. W ten sposób odzwyczajono hiszpańskich katolików od aktywności społecznej, przerzucając to zadanie na władze państwowe. Kiedy upadł frankizm i nastała demokracja, a wraz z nią wolny rynek idei, okazało się, że hiszpańscy katolicy, zarówno księża jak i świeccy, są zupełnie nieprzygotowani do publicznej obrony swej wiary. Naprzeciw siebie mieli zaś zdeterminowanych antyklerykałów, którzy dobrze wiedzieli, że bój o „rząd dusz” rozgrywa się głównie w sferze kultury i którzy poruszali się w tej sferze jak ryby w wodzie.

W Polsce do podobnego starcia o kształt duchowy państwa doszło po upadku komunizmu, zwłaszcza w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych minionego wieku. Polski katolicyzm okazał się lepiej przygotowany na to wyzwanie niż katolicyzm hiszpański. Ponieważ u nas przez ostatnie wieki nie tylko nie było sojuszu tronu z ołtarzem, a nawet Kościół był prześladowany, najpierw przez zaborców, a później przez okupantów – siłą rzeczy wymuszało to większe zaangażowanie, pomysłowość i zaradność katolików, w tym także świeckich. To doświadczenie duchowe bycia w opozycji, opierania się naciskom i samoorganizacji przydało się polskiemu Kościołowi także później, w starciu ze światopoglądem lewicowo-liberalnym.