Zawsze wierna czy mierna? Plusy i minusy polskiej wiary

Józef Majewski wyraża przekonanie, że procesy sekularyzacyjne nie są w stanie osłabić „metafizycznego niepokoju” w ludziach. Również postępująca demokratyzacja, czyli pogłębianie się odpowiedzialności ludzi może mieć wpływ na budzenie się także współodpowiedzialności za Kościół, a tym samym „kościelność” mniej „z tradycji”, a bardziej „z wyboru”. Szansą polskiego katolicyzmu (podobnie jak europejskiego chrześcijaństwa) – twierdzi Sławomir Sowiński – „jest wyraźnie narastające poczucie pustki i głodu duchowego, jakie daje się odnotować w społeczeństwach rozwiniętych”.

W wielu krajach zachodnich mówi się obecnie o wzroście pytań natury duchowej. Dzieje się to jednak po bolesnym procesie „odkościelnienia” społeczeństw. Czy w Polsce uda się pominąć etap odchodzenia ludzi od Kościołów? O. Michał Paluch uważa, że jeśli katolicyzm będzie w Polsce odpowiednio przedstawiany – „z odniesieniem do innych religii i bez popadania w kościelny żargon – będzie na pewno najbardziej interesującą i nośną propozycją duchową w naszym kraju (wsparciem może być zaś moda na odkrywanie lokalnych tożsamości)”.

Szansą może być także powszechna dostępność lekcji religii w polskich szkołach – przy wielu ich słabościach. Jednak w opinii kilku osób, aby lekcje religii były rzeczywistą szansą dla rozwoju wiary, należałoby je podzielić między szkołę a parafię. Szkoła nie jest bowiem odpowiednim środowiskiem do wprowadzania młodych ludzi w misterium wiary. Zdaniem Marcina Przeciszewskiego, jedna lekcja religii mogłaby odbywać się w szkole i mieć charakter bardziej religioznawczy, a druga – w parafii, gdzie byłaby autentyczną inicjacją w życie religijne.

Anna Karoń-Ostrowska wiąże nadzieje ze średnim i młodym pokoleniem osób wychowanych w pogłębionej wierze w różnych ruchach i wspólnotach katolickich już za pontyfikatu Jana Pawła II. Istnienie takiej znacznej grupy Polaków to fakt niezależny od dyskusji nad zasadnością określenia „pokolenie JP2”. Dotyczy to zarówno świeckich, jak i duchownych. Można też liczyć na nowe pokolenie biskupów, „którzy będą w stanie poprowadzić polski Kościół ku przyszłości i którzy wypracują program dla Kościoła polskiego – otwarty na znaki czasu i potrzeby człowieka XXI wieku, zakorzenionego w powszechności wspólnoty, otwartego na inne religie i inne wyznania”.

Szansą jest także wzrastająca, choć powoli, rola świeckich w Kościele, w tym kobiet. „Taka wydaje się konieczność dziejowa – pisze Joanna Petry Mroczkowska – albo, inaczej ujmując, taki kierunek nadaje naszym czasom Duch Święty”. Ci ludzie tworzyć będą zapewne także nowe instytucje przeniknięte chrześcijańskim duchem, które będą potrafiły działać na miarę nowych czasów. To ich dziełem są już takie inicjatywy, jak „ruch” muzyki chrześcijańskiej czy sieć letnich festiwali ewangelizacyjnych. Michał Kurkiewicz zwraca uwagę, że na przykład grupy pro life „to juz nie tylko, tak jak kiedyś, starsze panie z różańcami, ale prawnicy, informatycy i dziennikarze”. Jego zdaniem, taka tendencja powinna się nasilać. Inni wierzący profesjonaliści, jakich potrzeba w przyszłości Kościołowi, to chociażby dziennikarze o dobrze uformowanych sumieniach i świeccy teologowie. Jedni i drudzy w Polsce istnieją, trzeba tylko umieć skorzystać z ich talentów i umiejętności.

Zdaniem Sławomira Żurka, szansą nie do przecenienia jest „dialog chrześcijan – na wszystkich możliwych płaszczyznach, począwszy od wewnątrzkościelnego (między katolikami), poprzez ekumeniczny, międzyreligijny, a wreszcie społeczny i kulturowy. Polska religijność potrzebuje powrotu do swych wielokulturowych, dialogowych korzeni, co najlepiej otwiera na świat wraz z całą jego różnorodnością”.