Kontynuacja czy zerwanie?

Trzy razy w meczecie

Kard. Joseph Ratzinger, stojąc na czele Kongregacji Nauki Wiary, wykazywał się odmiennym stosunkiem do dialogu międzyreligijnego niż papież Jan Paweł II – znaczącym tego dowodem była jego nieobecność na modlitwie w Asyżu w październiku 1986 r. Dystansował się od sposobu pojmowania dialogu zawartego w takich dokumentach watykańskich jak Dialog i misja oraz Dialog i przepowiadanie. Preferowane przez Benedykta XVI przesunięcie punktu ciężkości z dialogu międzyreligijnego na dialog międzykulturowy^[11] objawiło się w jego decyzjach: we włączeniu Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego do Papieskiej Rady ds. Kultury. Później papież przywrócił PRDM samodzielność, ale na jej czele nie stanął już abp Fitzgerald, lecz doświadczony dyplomata kard. Jean-Louis Tauran.

Zamieszanie i protesty wywołane przemówieniem w Ratyzbonie z jednej strony położyły się cieniem na relacjach z islamem, ale z drugiej strony w pewnym sensie „zmusiły” papieża do kolejnych kroków, począwszy od spotkania z dyplomatami muzułmańskimi w Watykanie, przez wizyty w państwach muzułmańskich i powstanie Forum Katolicko-Muzułmańskiego. Nie ma jednak wątpliwości, że gdyby Benedykt XVI tego nie chciał, nie musiałby tych inicjatyw podejmować.

Po drodze zdarzyły się oczywiście kroki wstecz, zapewne niezamierzone, jak zbyt późna i początkowo zbyt chłodna watykańska reakcja na list Jednakowe słowo czy udzielenie chrztu Magdiemu Allamowi – włoskiemu dziennikarzowi pochodzenia egipskiego, który kilka miesięcy przed oficjalną konwersją funkcjonował w mediach włoskich jako „dyżurny” muzułmanin, a po chrzcie wyrażał się źle o islamie, powołując się na swoje relacje z Watykanem. Wkrótce jednak dyrektor watykańskiego Biura Prasowego, ks. Federico Lombardi, odciął się od jego poglądów i zapewnił, że nie są to poglądy papieża czy Stolicy Apostolskiej.

Należy jednak pamiętać, że w czasie zaledwie pięciu lat swojego pontyfikatu Benedykt XVI odwiedził meczet już trzy razy, podczas gdy Jan Paweł II tylko raz. Wykonał również wiele znaczących gestów, takich jak np. cicha modlitwa w Błękitnym Meczecie w Stambule czy słowa wypowiedziane w Ammanie, które zdobyły mu serca wielu muzułmanów. Nie można także zapomnieć, że to za jego pontyfikatu powstało stałe Forum Katolicko-Muzułmańskie, z którego uczestnikami spotkał się w Watykanie.

Trudno zatem mówić o zerwaniu dialogu katolicko-muzułmańskiego w czasie pontyfikatu Benedykta XVI, raczej widoczne jest inne rozłożenie akcentów i pewne dojrzewanie sposobów kontynuacji dzieła jego poprzednika.

Agata Skowron-Nalborczyk – iranistka i arabistka, adiunkt w Zakładzie Islamu Europejskiego Wydziału Orientalistycznego UW. Zajmuje się m.in. socjolingwistyką świata arabskiego, mniejszościami muzułmańskimi w Europie, kontaktami muzułmańsko-chrześcijańskimi. Współautorka (z Agatą Marek) leksykonu dla dziennikarzy Nie bój się islamu (WIĘŹ 2005), który otrzymał nagrodę International Award for Interreligious Dialogue, przyznawaną przez Międzynarodową Unię Prasy Katolickiej (UCIP). Współautorka monografii Muzułmanie w Europie. Sekretarz generalny Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów. Należy do zespołu Laboratorium WIĘZI. Mieszka w Warszawie.