Żydów nie kochamy...

Źródła wiedzy o Żydach, z których Polacy korzystają najczęściej, to telewizja, film i radio, używa ich dwie trzecie z nas – takie wnioski płyną z ogólnopolskich badań „Auschwitz w świadomości społecznej Polaków A.D. 2010” przeprowadzonych w styczniu 2010 r. przez TNS OBOP na zlecenie prof. Marka Kuci (pierwszą część wyników prof. Kucia przedstawił w dodatku specjalnym „TP” pt. „Pamięć Auschwitz” w „TP” 4/2010).

Jedna trzecia Polaków czerpie wiedzę o Żydach z książek, gazet i czasopism, a jedna czwarta ze szkoły, i tyle samo z rozmów z rodziną, nieco mniej – z rozmów ze znajomymi. Tylko 5 proc. wskazało lekcje religii i to, co słyszy w Kościele.

Co znamienne: tylko dla 5 proc. źródłem wiedzy o Żydach jest osobisty kontakt z nimi. Tyle samo osób przyznaje, że z informacjami o Żydach po prostu się nie zetknęło.

Naród polski i naród żydowski ucierpiały tyle samo podczas II wojny światowej – to opinia prawie połowy Polaków. 30 proc. uważa, że Żydzi ucierpieli bardziej, 15 procent: że Polacy. Co dziesiąty pytany unikał odpowiedzi.

Ta „rywalizacja w cierpieniu” zależy od wieku. Im jesteśmy młodsi, tym częściej uznajemy większe cierpienie Żydów. Im starsi, tym bardziej skłaniamy się do myślenia w kategorii „równoważności cierpień”. Ciekawe, że myślenie takie jest nam wspólne niezależnie od poglądów, nawet jeśli określamy je jako silnie lewicowe czy prawicowe; jest też wspólne osobom wierzącym i praktykującym oraz niewierzącym.

Polacy nie lubią Żydów – z taką opinią zgadza się prawie połowa z nas. Przeciwnego zdania jest ponad jedna trzecia Polaków.

Przekonanie, że Żydów nie lubimy, charakteryzuje przede wszystkim mężczyzn, osoby młode, mieszkańców dużych miast, wykształconych przynajmniej na poziomie maturalnym, o poglądach centrowych, zadowolonych z tego, jak im się powodzi. A że opinia taka jest niesłuszna, uważają głównie bardzo młode i starsze kobiety z niedużych miast, z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym, niezainteresowane polityką.

Problem antysemityzmu w Polsce istnieje, ale jest marginalny – to przekonanie 60 proc. Polaków spośród dwóch trzecich, którzy przyznali, że w ogóle z takim słowem się zetknęli. Ci zaś, podając własne określenie na antysemityzm, definiowali go najczęściej jako „nielubienie i niechęć do Żydów”. 10 proc. zawarło w swoich definicjach sformułowania dystansujące się lub potępiające zjawisko – tylko 0,5 proc. podało definicje akceptujące lub uzasadniające antysemityzm.

Jednocześnie jedna czwarta z nas twierdzi, że z wyrażeniem „antysemityzm” się nie zetknęła. 10 proc. uznaje, że taki problem w naszym kraju nie istnieje.

Żydzi mają zbyt duży wpływ na życie polityczne, gospodarcze i media w Polsce – te poglądy podziela jedna czwarta z nas. Nie zgadza się z nimi – jedna trzecia.

Najbardziej rozpowszechniony – i najrzadziej odrzucany – jest pogląd, że „Żydzi posiadają zbyt wiele wpływu w świecie”: zyskał on zgodę prawie połowy respondentów, przy odrzuceniu przez jedną trzecią. To jedyny pogląd antysemicki, który ma wśród Polaków więcej zwolenników niż przeciwników.

Wprawdzie Holokaust, zagłada Żydów, to wielka zbrodnia, ale dobrze się stało, że w jej wyniku w Polsce prawie w ogóle nie ma Żydów – ten pogląd ilustrujący antysemityzm postholokaustowy podziela 20 proc. Polaków, a odrzuca 67 proc. z nas. Co ważne, to właśnie ten rodzaj antysemityzmu miał wśród Polaków najwięcej przeciwników.

W odwrocie jest także antysemityzm religijny, który obecnie również ma dużo więcej przeciwników niż zwolenników. Charakterystyczny dla niego pogląd, że współczesne trudności Żydów to konsekwencja kary Bożej za ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa, podziela co szósty Polak – a odrzuca dwie trzecie.

Sondaż zrealizowano w dniach 7-10 stycznia 2010 r. na ogólnopolskiej losowej reprezentatywnej próbie 1001 mieszkańców Polski powyżej 15. roku życia. Praca finansowana ze środków na naukę w latach 2009–2011.