O zazdrosnym Bogu

Nie tak dawno ukazała się w prasie informacja, że portugalski laureat literackiej Nagrody Nobla z 1998 roku, José Saramago, napisał, iż bez Biblii bylibyśmy lepsi. Przy tej okazji oświadczył, że Biblia jest podręcznikiem złych obyczajów i wywiera wpływ nie tylko na kulturę, ale także na nasz sposób życia. Podkreślił, że Bóg Biblii jest „Bogiem okrutnym, zazdrosnym i nieznośnym”. Środowiska żydowskie stwierdziły, że nie zamierzają gorszyć się publikacjami Saramago, ale jednocześnie wykazały, że „Saramago nie zna Biblii” i czyta ją w sposób powierzchowny. Jednemu jednak nie da się zaprzeczyć, że Biblia mówi o Bogu zazdrosnym. W Księdze Mądrości czytamy natomiast: „Nie pójdę też drogą zżerającej zazdrości, bo ona z Mądrością nie ma nic wspólnego” (6,23). Jak to więc jest?

Bóg o sobie samym

Biblia nie jest traktatem o Bogu, lecz upatruje mądrości w uważnym słuchaniu i rozważaniu tego, co ma do powiedzenia Bóg o sobie samym i o człowieku. A Pan Bóg odkrywany na kartach Pisma Świętego ma imię, nie jest jakąś anonimową siłą. Ktoś ujawnia imię po to, aby inni mogli go poznać. Pan Bóg objawiał się człowiekowi stopniowo i pod różnymi imionami. Imiona Pana Boga objawione nam przez Pismo Święte wyrażają Jego majestat, Jego miłość i stanowią objawienie Jego określonych przymiotów. Ukazują, jak Bóg angażuje się w życie człowieka. Wielość imion oddaje dynamikę Bożych interwencji w historię człowieka, a każde zaś imię Pana Boga podkreśla Jego obecność między ludźmi. Stwórca wyjawił swoje własne imię dopiero na prośbę Mojżesza. Dosłowny przekład z hebrajskiego brzmi: „Będę tym, który będzie” lub jak najczęściej się tłumaczy: „JESTEM, KTÓRY JESTEM” (Wj 3,14). Jedno jest pewne: w imieniu objawionym Mojżeszowi Bóg jawi się jako istniejąca rzeczywistość, której wymiar czasowy wykracza poza czas; On jest Bogiem przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Stwierdzenie Jestem, ujęte w kontekście semickim, ma zawsze dwie konotacje: byciei działanie. Bóg jest Tym, który był, jest i będzie; jest od zawsze, żyje w wiecznym „dzisiaj”, żyje w czasie, bez czasu. Jest On także Tym, który działaw czasie, stale towarzyszy ludzkiej historii, objawia się w wydarzeniach.

Na kartach Biblii to imię i jego znaczenie jest ustawicznie komentowane przez Boga za pomocą różnych wypowiedzi Boga o sobie samym. Bóg mówi o sobie, że jest Bogiem Widzącym (Wj 16,13), Bogiem Wiecznym (Rdz 21,33), Bogiem Wszechmogącym (Rdz 17,1), Bogiem Miłosiernym, Mocnym, Potężnym, Świętym. Przy tych wszystkich wymienionych imionach zaskakuje to, że Bogu samemu przypisuje się słowa: „Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz miał cudzych bogów obok mnie! Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ ja Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia względem tych, którzy Mnie nienawidzą” (Wj 20,5), a także te: „Nie będziesz oddawał pokłonu bogu obcemu, bo Pan ma na imię Zazdrosny: jest Bogiem zazdrosnym” (Wj 34,14). Bóg mówi o sobie coś bardzo dziwnego: „Ja jestem Pan, Bóg twój (...), zawistny”. Zawistny? Zazdrosny? O co albo o kogo?Czego dotyczy, jak winno być rozumianeokreślenie El Qanna– Bóg Zawistny, Bóg Zazdrosny? Bóg nasz powiedział o sobie, że jest zazdrosny i gniewny. Co to znaczy? Przecież zazdrość to nie cnota.

Dwa oblicza zazdrości

Czym jest zazdrość? Zazwyczaj ukazuje się tylko skażony, chory aspekt tego uczucia. W tym przypadku zazdrość określa się jako „dwuznaczny stan emocjonalny, charakteryzujący się sympatią lub wrogością, który może wybuchnąć nienawiścią i agresywnością, bądź też pobudzać do szlachetności. Opierając się na miłości, dąży do zagarnięcia sobie na własność umiłowanego przedmiotu i do oddalenia rywala. Zazdrość jest to namiętność, której towarzyszy cierpienie powodowane i powiększane obrazem rywala. W ten sposób zazdrosny amant czuje się dotknięty choćby nawet małym brakiem uwagi ze strony ukochanej, gdyż uważa ją za swoją całkowitą i wyłączną własność. Przez zazdrość rozumie się także stan wewnętrznego niepokoju osoby, umotywowanego bądź też ujawniającego się bez słusznej przyczyny, wywołanego wątpliwością, lękiem lub pewnością utraty uczucia czy posiadania, mniej lub bardziej wyłącznego, rzeczy lub osób.