To moja rada, a nie nakaz Pana Boga

Zanim rozważę kilka znaczących słów św. Pawła, w których Apostoł wyjaśnia Koryntianom, że mówi od siebie, a nie z nakazu Pana, przyjrzyjmy się kontekstowi, w jakim żyli pierwsi chrześcijanie Koryntu. Mieszkali w portowym mieście słynącym z handlu i rozwiniętej kultury, w którym spotykały się tradycje Wschodu i Zachodu. W tej metropolii typu multi kulti rozwijała się sztuka i religia, znajdowały się różnorakie świątynie i miejsca rozrywki, organizowano regularne zawody sportowe. „Żyć po koryncku” oznaczało „nie podlegać żadnej dyscyplinie”. Do wspólnoty wierzących należeli głównie poganie. Paweł Apostoł nauczał tu najpierw Żydów w niewielkiej synagodze, ale gdy Żydzi zaczęli mu się sprzeciwiać i bluźnić mu, „otrząsnął swe szaty” i powiedział, że od tej pory pójdzie do pogan. Następnie przeniósł się do domu jednego z nawróconych pogan o imieniu Tycjusz Justus (por. Dz 18,5–7).

Pogańscy słuchacze interesowali się wszelkiego rodzaju nowinkami i z łatwością popadali z jednej skrajności w drugą. Paweł zrezygnował z przekonywania ich do jedynej prawdy za pomocą zręcznej retoryki i postawił na ukazanie im ducha oraz mocy chrześcijaństwa. Gdy pisał później listy do nawróconych już pogan, miał świadomość, że łatwiej jest im przyjąć świadectwo życia niż narzucone prawo.

W Pierwszym Liście do Koryntian nie proponuje rozwiązań dobrych dla każdego, kto poszedł za Jezusem. Ukazuje w nich Boga, który prowadzi każdego inną drogą, i to, co jednemu pomaga wzrastać w wierze, innego może zaprowadzić na zatracenie. Aby Koryntianie podążali właściwą drogą, nie wystarczy ślepe posłuszeństwo Bożym wskazówkom, jednoznacznym i kategorycznym, powinni także słuchać dobrych rad mądrych ludzi, które pozostawiają przestrzeń na osobistą decyzję. Przykładem jest rada św. Pawła skierowana do kawalerów: dobrze byłoby dla nich pozostać bezżennymi, ale „jeśliby nie potrafili zapanować nad sobą, niech wstępują w związki małżeńskie. Lepiej jest bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć” (1 Kor 7,9). To, co mówi Paweł w siódmym rozdziale Pierwszego Listu do Koryntian, nie pochodzi z nakazu Pana, ale jest mądrą radą pomocną w rozeznaniu własnego powołania. Podobnie w Drugim Liście do Koryntian, gdy zachęca ich do hojności, podkreśla, że nie wydaje rozkazu, lecz udziela rady, która przyniesie im wielki pożytek (por. 2 Kor 8,8–11). Niech każdy postępuje jak człowiek wolny, a nie jak niewolnik, „zgodnie z tym, do czego Bóg go powołał” (1 Kor 7,17). Takie słowa oddziaływały na Koryntian wychowanych w liberalnym społeczeństwie.

Nie powołuj się na imię Pana Boga Twego

Święty Paweł, udzielając rady, powołuje się na własne doświadczenie: „mówię ja, nie Pan” (1 Kor 7,12). Nie odwołuje się do praw ustanowionych przez Boga i powagi Jego autorytetu, lecz daje radę „jako ten, który – wskutek doznanego od Pana miłosierdzia – godzien jest, aby mu wierzono” (1 Kor 7,25). Podkreśla wolność człowieka w podejmowaniu osobistych decyzji, jak również konieczność wzięcia na siebie odpowiedzialności za dokonany wybór. Jeśli nie stać cię na heroizm, żyj w takim stanie, w jakim żyjesz. Nie jesteś przez to kimś gorszym. Nie podnoś sobie poprzeczki, jeśli miałoby to skomplikować ci życie i pozbawić cię wewnętrznego spokoju.

Kierowanie się jedynie zewnętrznymi nakazami i zakazami pozbawia człowieka wolności, rozleniwia duchowo i zrzuca odpowiedzialność na Pana Boga. Paweł zachęca, radzi, a nawet perswaduje, dając siebie, a nie Boga, za przykład: „Proszę was przeto, bądźcie naśladowcami moimi!” (1 Kor 4,16). Pucza i strofuje, ale nie powołuje się na autorytet Boga w każdym przypadku, bo sam jest wiarygodny.

Jakże często rodzice niesfornych nastolatków powołują się na Boga, na Biblię i na to, co mówi Kościół, by wywrzeć na nich presję: Bóg tak nakazuje, Kościół tego zabrania, pójdziesz do piekła! Wydawałoby się, że nie wierzą już we własny autorytet. Używają imienia Boga do obrony swoich przekonań na temat wychowania i dla wzmocnienia wychowawczego wpływu. Czy nie używają imienia Pana nadaremno? Czy nie lepiej byłoby powiedzieć: ja tak uważam, a nie Pan, i do tego, co mówię, jestem przekonany, bo „wydaje mi się, że ja też mam Ducha Bożego” (1 Kor 7,40). Stawianie dzieciom granic jest zadaniem powierzonym przez Stwórcę ojcom i matkom. Zrzucanie go na Pana Boga to wyraz niedojrzałości rodziców i brak wiary we własną wiarygodność[1]. Święty Paweł bierze na siebie odpowiedzialność za udzielane rady i ustalane zasady, nie potrzebuje utrzymywania nad ludźmi kontroli poprzez odwoływanie się do sankcji z wysoka.

Preferowane, lecz niewymagane

Kontekst, w jakim żyją ludzie, i problemy, z jakimi się zmagają, wymagają postaw, które w innych czasach i w innym środowisku nie byłyby nawet brane pod uwagę, nie miałyby wręcz wartości. Paweł Apostoł uważał, że w utrapieniach, z jakimi zmagali się ówcześni chrześcijanie, łatwiej służyć Panu w takim stanie, w jakim każdy się wtedy znajdował: „Jesteś związany z żoną? Nie usiłuj odłączać się od niej! Jesteś wolny? Nie szukaj żony!” (1 Kor 7,27). Osobiście był jednak przekonany, że należało preferować bezżenność, gdyż łatwiej wtedy zatroszczyć się o sprawy Pana. Podkreślał też, że przyniesie to każdemu większy pożytek i uchroni przed zbytnimi udrękami w dobie prześladowań. Jednak nie narzucał nikomu takiego życia, a wręcz doradzał, by nikt nie próbował wcielać jego rad na siłę, za wszelką cenę. Podobnie św. Piotr, gdy udziela rad starszym i zachęca ich, by z oddaniem pracowali w służbie ludowi Bożemu, pisze wyraźnie, by nie robili tego pod przymusem. Lecz z własnej woli (por. 1 P 5,1–5).

Niektórym ludziom trudno przyjąć Ewangelię jako dobrą nowinę o wolności człowieka. Nie wyobrażają sobie Bożego sługi, który zamiast nakazywać i zakazywać, zachęca i sugeruje; zamiast grozić palcem, wskazuje na pojawiające się w życiu okazje, podpowiada lepsze rozwiązania i nie ocenia, a tym bardziej nie potępia tych, którzy z nich nie skorzystają.