Świadomość jedności

W dziedzinie ekumenizmu przez ostatnie pół wieku przeszliśmy długą drogę – powiedział Benedykt XVI uczestnikom sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan 18 listopada 2010 r. z okazji 50-lecia istnienia tej watykańskiej dykasterii. – Dziś niektórzy sądzą, że droga ta, zwłaszcza na Zachodzie, zatraciła pierwotny rozpęd – mówił Papież. – Odczuwa się zatem pilną potrzebę ożywienia zainteresowania ekumenizmem i nadania nowego wigoru prowadzonym dialogom. Pojawiają się też nieznane dotąd wyzwania: nowe interpretacje antropologiczne i etyczne, formacja ekumeniczna nowych pokoleń, dalsze rozbicie w ekumenicznej scenerii. Istotne jest uświadomienie sobie tych zmian i znalezienie skutecznych sposobów postępowania w świetle woli Chrystusa: „aby wszyscy stanowili jedno”. Papież przypomniał, że drogi ekumenicznej nie należy rozumieć w kategoriach politycznych jako umiejętności negocjowania i osiągania kompromisów. Jest ona wytrwałym dążeniem do znalezienia pełnej jedności w prawdzie. Trzeba zdawać sobie sprawę, że nie wiemy, kiedy nastąpi pełna jedność wszystkich uczniów Chrystusa, bo jest ona dziełem Boga. Nie powinno to jednak zmniejszać naszych wysiłków. Przeciwnie, musimy być „coraz bardziej uważni na Boże znaki i czasy, uznając z wdzięcznością to, co nas już łączy, i pracując, by umacniało się to i wzrastało” – powiedział Ojciec Święty.

Niewątpliwie ekumenizm należy do priorytetów duszpasterskich Kościoła, gdyż brak jedności podważa jego wiarygodność. Dlatego też świadomość jedności i właściwa postawa ekumeniczna należą do najgłębszej istoty życia w Kościele.

Formacja ekumeniczna

Świadomość istniejących podziałów wśród chrześcijan oraz dążenie do odzyskania pełnej jedności były zawsze ważnym elementem w kształtowaniu duchowości katolickiej. Bolesne odczucie podziałów i upowszechniająca się troska o jedność wyznawców Chrystusa stały się dzisiaj szczególnym znakiem czasu w całym chrześcijaństwie. W związku z tym jawi się nowa potrzeba systematycznej formacji ekumenicznej oraz konieczność kształtowania właściwej postawy ekumenicznej, czyli postawy odpowiedzialności za jedność Kościoła, a ta domaga się solidnego wychowania ekumenicznego. Bardzo ważne są sposób i metoda przekazywania wiedzy o innych wyznaniach oraz postawa szacunku i otwarcia wobec innych chrześcijan. Niezbędne jest przemyślenie, w jaki sposób zapewnić wymiar ekumeniczny w różnych typach formacji. Dotyczy ona wszystkich środowisk, w których żyją i kształtują się chrześcijanie jak: rodziny, parafie, szkoły, różne ruchy, stowarzyszenia i grupy, a przede wszystkim uczelnie i wydziały teologiczne.

Ekumeniczna formacja ma zmierzać do takiego kształtowania serc i ducha młodych ludzi, ich postaw ludzkich i religijnych, aby łatwiejsze były poszukiwania jedności wśród chrześcijan i bardziej owocne stało się uskutecznianie siostrzano-braterskich relacji między Kościołami. Jej zadaniem jest nie tylko przekazywanie odpowiedniego zasobu wiedzy na dany temat, ale także prowadzenie do nawrócenia i zaangażowania ekumenicznego tych, którzy z niej korzystają, oraz umocnienia ducha wiary, który wyznaje, że ekumenizm przekracza ludzkie siły i zdolności. Nieodzowne jest więc zawierzenie Duchowi Świętemu, który przełamuje opór ludzkich serc i prowadzi chrześcijan ku pełni prawdy. Toteż ekumeniczne zaangażowanie należy postrzegać w kategoriach imperatywu chrześcijańskich sumień oświeconych przez wiarę i prowadzonych przez miłość.

Formacja ekumeniczna stanowi dziś jeden z istotnych elementów pośród w pełni świadomie podejmowanych kroków na drodze budowania i umacniania więzów między Kościołami. Jest ona czymś zasadniczym, zwłaszcza dla tych, którzy przygotowują się, aby służyć dziełu jedności. Winna też zmierzać do tego, aby wszyscy chrześcijanie zostali ożywieni duchem ekumenicznym, niezależnie od tego, jaka jest ich misja i konkretna funkcja w świecie i w społeczeństwie. „Wszyscy wierni – czytamy w «Dyrektorium ekumenicznym» z 1993 r. – winni się angażować w popieranie wzrastającej wciąż komunii z innymi chrześcijanami. Jednak szczególny wkład mogą mieć ci członkowie Ludu Bożego, którzy są zaangażowani w formację – jak przełożeni i nauczyciele wyższych instytutów oraz instytucji specjalistycznych. Ludzie oddający się pracy duszpasterskiej, zwłaszcza proboszczowie i inni wyświęceni szafarze, mają szczególną rolę do spełnienia w tej dziedzinie” (DE, 55).

Inicjatywy i wydarzenia ekumeniczne w Polsce

Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za jedność Kościoła służy z kolei przygotowaniu do szeroko pojętych działań ekumenicznych. Spośród krajowych inicjatyw i wydarzeń ekumenicznych należy wyliczyć następujące:

- Wymiana kaznodziejów między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołami członkowskimi Polskiej Rady Ekumenicznej podczas nabożeństw ekumenicznych, którzy głoszą homilie: duchowni katoliccy w świątyniach niekatolickich, a duchowni innych wyznań w kościołach katolickich. Tego rodzaju „gościnność homiletyczna” jest zauważana nie tylko podczas styczniowego Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan, ale i w ciągu całego roku. Ma ona doniosły sens teologiczny, gdyż podkreśla mocno kultyczną rolę Słowa Bożego, a także jest dla zwykłych polskich dominicantes wyraźnym znakiem jedności, który przypomina, że „wciąż jeszcze wierzymy inaczej, lecz przecież nie w Innego” (Karl Barth). Jest to wymowny znak, że prawosławni czy protestanci to też chrześcijanie, co wciąż wcale nie jest tak oczywiste dla wielu katolików.