Czy istnieją anioły-kobiety?

Ilekroć w Biblii wspomina się o aniołach, słowo przetłumaczone jako „anioł” jest zawsze używane w formie męskiej. Ponadto, kiedy aniołowie ukazywali się ludziom (Jozue, Tobiasz), zawsze byli postrzegani jako mężczyźni. A kiedy nadawano im imiona, były to zawsze imiona męskie.
Zarówno greckie słowo άγγελος (aggelos), jak i hebrajskie słowo מֲלְאָךְ (malak) są rzeczownikami rodzaju męskiego tłumaczonymi jako „anioł”, co oznacza po prostu posłańca, herolda, przekaziciela wiadomości lub rozkazów. Przykłady biblijne potwierdzają tę funkcję aniołów. W Psalmie 103 czytamy: „Błogosławcie Pana, wszyscy Jego aniołowie, pełni mocy bohaterowie, wykonujący Jego rozkazy, by słuchać głosu Jego słowa”. Natomiast Apokalipsa św. Jana Apostoła podaje: „I ujrzałem, i usłyszałem głos wielu aniołów dokoła tronu i Zwierząt, i Starców, a liczba ich była miriady miriad i tysiące tysięcy, mówiących głosem donośnym: «Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę i bogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, i błogosławieństwo»”.

Kiedy w Biblii aniołowie ukazywali się na ziemi, zawsze byli postrzegani jako istoty podobne do ludzi. Tak zostali przedstawieni, kiedy jedli w domu Lota w Sodomie (Rdz 19,1-22). Podobnie Anioł Pański ukazał się matce Samsona i ogłosił jej, że będzie miała syna. Później kobieta opisała anioła swojemu mężowi jako „męża Bożego” (Sdz 13). Także Nowy Testament podtrzymuje tę tradycję, dlatego po zmartwychwstaniu Anioł Pański ukazuje się jako człowiek, którego „szaty były białe jak śnieg” (Mt 28,3). Co więcej znane nam z Biblii imiona aniołów zawsze są imionami męskimi (Michał, Rafał, Gabriel).

Kobiece anioły w Biblii?

Sporo zamieszania wprowadza natomiast interpretacja tekstu z proroctwa Zachariasza. Niektórzy widzą w nim dwie kobiety ze skrzydłami jako rodzaj „aniołów-kobiet”. W wizji proroka czytamy: „Potem ukazał się anioł, który mówił do mnie, i rzekł: «Podnieś oczy i popatrz na zbliżający się przedmiot». Zapytałem: «Co to jest?» Odpowiedział: «Zbliża się dzban». I dodał: «To zresztą można zobaczyć w każdym zakątku świata». Potem podniosła się ołowiana pokrywa i zobaczyłem we wnętrzu dzbana siedzącą kobietę. I rzekł: «To jest bezbożność», i zepchnął ją z powrotem do wnętrza dzbana, a otwór zakrył ołowianą płytą. Potem podniósłszy oczy patrzyłem. I oto zobaczyłem dwie kobiety. Zbliżały się na skrzydłach, rozpostartych na wietrze niby skrzydła bociana, i poniosły dzban wysoko między niebem a ziemią. Zwróciłem się do anioła, który do mnie mówił, z zapytaniem: «Dokąd one poniosą ten dzban?» Odpowiedział: «Do kraju Szinear, by tam zbudować dla niego dom. Tam złożą dzban na ustalonej dla niego podstawie»” (Za 5,5-11).

Anioł rozmawiający z prorokiem Zachariaszem jest opisany za pomocą męskiego słowa מֲלְאָךְ (malak), a także za pomocą męskich zaimków. Jednak zamieszanie powstaje, gdy w proroctwie dwie kobiety ze skrzydłami odlatują z koszem niegodziwości. Kobiety mają skrzydła bociana (nieczystego ptaka), ale nie są nazwane wprost aniołami. Ponieważ jest to proroctwo pełne obrazów, czytelnicy nie muszą brać tych metafor dosłownie. Proroctwo w swojej istocie przekazuje jedynie obraz nieodpokutowanego grzechu Izraela i jego konsekwencji.

Pogańskie naleciałości?

Dlaczego jednak aniołowie są często przedstawiani jako kobiety w sztuce i kulturze? Do około IV wieku chrześcijańscy artyści unikali przedstawiania aniołów, prawdopodobnie w celu podkreślenia różnicy między chrześcijaństwem a innymi religiami w Cesarstwie Rzymskim. Dopiero w czasach po Konstantynie Wielkim anioły zaczęły częściej pojawiały się w sztuce.

Badacze łączą kobiece przedstawienia aniołów ze starożytnymi pogańskimi tradycjami, które mogły zostać włączone do chrześcijańskiej myśli i sztuki. Wiele religii pogańskich przedstawiało skrzydlatych bogów (Hermes). Pogańskie boginie (Atena, Nike) również miały skrzydła i zachowywały się trochę jak anioły: pojawiały się nagle, przekazywały wiadomości, walczyły w bitwach, dzierżyły miecze. Poza chrześcijaństwem i judaizmem poganie czcili bożki ze skrzydłami i innymi atrybutami związanymi z biblijnymi aniołami.

Podczas gdy aniołowie nie są mężczyznami ani kobietami w kategoriach ludzkich, a kultura popularna artystycznie przedstawia ich często jako kobiety, Biblia konsekwentnie identyfikuje aniołów w kategoriach męskich. Idea „żeńskich aniołów” musi więc pochodzić spoza judaizmu i chrześcijaństwa. Lubuje się w niej przede wszystkim ruch ezoteryczny i New Age.

Ostatecznie sprawę płci aniołów rozwiązuje sam Jezus, który, zapytany o małżeństwo, odpowiada: „Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie” (Mt 22,30). A zatem można jednoznacznie stwierdzić, że aniołowie nie są ani mężczyznami ani kobietami, co nie zmienia jednak ważnego faktu, że w Biblii i całej tradycji chrześcijańskiej objawiają się zarówno kobietom jak i mężczyznom.