„Tak samo zginiecie”

W tym samym czasie przyszli niektórzy i donieśli Mu o Galilejczykach, których krew Piłat zmieszał z krwią ich ofiar. Jezus im odpowiedział: „Czyż myślicie, że ci Galilejczycy byli większymi grzesznikami niż inni mieszkańcy Galilei, że to ucierpieli? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy podobnie zginiecie.Albo myślicie, że owych osiemnastu, na których zwaliła się wieża w Siloam i zabiła ich, było większymi winowajcami niż inni mieszkańcy Jerozolimy?Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie”.

Struktura tej perykopy jest bardzo przejrzysta. Po wprowadzeniu, jakie stanowi wzmianka o ludziach, którzy przynoszą wiadomość o bulwersującym zajściu, czyli śmierci Galilejczyków, Ewangelista odnotowuje wypowiedź Jezusa. Ten logion (wypowiedź) Jezusa składa się z dwóch części, w których powtarzają się frazy:

– myślicie, że…,

– …byli większymi grzesznikami niż inni mieszkańcy…,

– bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie.

Schemat ten wypełniają wzmianki o dwóch wydarzeniach:

1. wspomnianej już śmierci Galilejczyków, 

2. śmierci mieszkańców Jerozolimy.

Samo dwukrotne użycie tych samych słów, a zwłaszcza użycie tej samej konkluzji stanowi podkreślenie wagi Jezusowego przesłania.

Zachęta do nawrócenia stanowi jedną z głównych cech nauczania Chrystusa. Omawiany tu ewangeliczny fragment dobrze harmonizuje z innymi wypowiedziami na temat konieczności nawrócenia. Obie wzmianki o nawróceniu wyprowadzone są jednak z zupełnie odmiennej sytuacji życiowej, niż ma to miejsce w pozostałych fragmentach Ewangelii Łukasza. Sytuacją tą są nieszczęścia, jakie spadają na człowieka, które dopiero wtórnie, w ludzkich osądach, są powiązane z grzechem. Warto więc wyjaśnić, jakiego typu były to nieszczęścia.

Jezus, jak to wynika z kontekstu i struktury Ewangelii Łukasza, jest poza Jerozolimą. Nieznani z imienia ludzie przynoszą Mu informację, że w wyniku rozkazu Piłata zginęli Galilejczycy, którzy składali ofiarę.

Dokładniejsze okoliczności tego wydarzenia nie są znane, gdyż nie wzmiankują go pozostałe ewangelie, ani nie nawiązują do niego żadne inne fragmenty biblijne. Co więcej, nie mamy o nich informacji w dziele żydowskiego historyka Józefa Flawiusza, który dość obszernie opisał sytuację poprzedzającą wybuch pierwszego powstania żydowskiego (66-70 po Chr.). Z „Wojny żydowskiej” jego autorstwa wynika jasny obraz prokuratora Poncjusza Piłata jako człowieka okrutnego, żywiącego dużą niechęć do Żydów, starającego się pokazać swoją dominację nad nimi i ich sprowokować, co pozwalałoby mu tylko zintensyfikować represje. Informacje, jakie odnajdujemy u Flawiusza, rzucają więc światło na to, co mogło się zdarzyć. Zwłaszcza, gdy dodamy do nich drobną wzmiankę pochodzącą z Ewangelii. Otóż Łukasz opisując okoliczności przesłuchania Jezusa odnotował, że w tym dniu Herod i Piłat stali się przyjaciółmi. Przedtem bowiem żyli ze sobą w nieprzyjaźni (Łk 23, 12). Wydarzenie zmasakrowania Galilejczyków przez Piłata przypada na okres jego niechęci wobec Heroda Antypasa – tetrarchy Galilei, a więc, jak możemy się domyślać, niechęci do wszystkiego, co podlegało władzy tegoż Heroda.

Wzmianki te pozwalają odtworzyć najbardziej prawdopodobną wersję wydarzeń. Piłat przybył do Jerozolimy na święta żydowskie z ówczesnej stolicy Judei, jaką była Cezarea Nadmorska, aby z bliska zażegnać wszelkie niebezpieczeństwa buntu czy rozruchów, które mogły się rozpocząć wówczas, gdy do świątyni przybywały ogarnięte religijnym zapałem tłumy ludzi. Wśród przybyłych znaleźli się także skłonni do wzniecania niepokojów politycznych Galilejczycy (por. m.in. Dz 5, 35-37). Józef Flawiusz przekazuje informacje o zdarzeniu, które można śmiało powiązać z informacją, jaką usłyszał Jezus. Otóż Piłat zamierzał zbudować w Jerozolimie system akweduktów. Oczywiście projekt był jak najbardziej godny wsparcia. Problemem były jednak sposób sfinansowania całej inwestycji. Piłat w celu zrealizowania swego przedsięwzięcia postanowił sięgnąć po pieniądze pochodzące ze świętego skarbu świątynnego, zwanego korbonas. Żydzi nie chcieli zgodzić się na takie rozwiązanie, przybyli do niego, otoczyli jego trybunał i zaczęli wznosić wrogie okrzyki. Piłat przewidywał, że może dojść do zamieszek i dlatego wysłał swych żołnierzy po cywilnemu, aby wmieszali się w tłum i tych, którzy wznosili okrzyki, kazał okładać kijami. Zginęło wówczas wielu Żydów, wielu innych zostało stratowanych przez uciekający tłum (por. Wojna Żydowska II, 175–177).

Ewangelia wydaje się jednak sugerować, że Galilejczycy zginęli z rąk rzymskich żołnierzy podczas składania ofiar, a nie w wyniku zamieszek. Gdy jednak uświadomimy sobie fakt, że żaden poganin, a tym bardziej rzymski żołnierz, nie miał prawa, pod karą śmierci, wejść na teren przylegający do Przybytku świątyni, gdzie znajdował się ołtarz, wzmianka o zmieszaniu krwi zabitych z krwią zwierząt ofiarnych wydaje się być jedynie „kwiecistym ozdobnikiem”. Jeżeli ktoś jednak upierałby się przy jej realności, musiałby założyć, że Galilejczycy składali swe ofiary w innym miejscu niż świątynia jerozolimska, a to wydaje się,jeżeli nie niemożliwe, to przynajmniej bardzo mało prawdopodobne.

Józef Flawiusz wspomina o tym, że tłum zgromadzony w Jerozolimie było nie miały i przerażony. Jeżeli więc opis tego wydarzenia zazębia się ze wzmianką umieszczoną w Ewangelii, tzn. jeżeli w zdziesiątkowanym tłumie znajdowało się wielu Galilejczyków, nietrudno wyobrazić sobie wzburzenie, jakie musiała wywołać rozchodząca się z szybkością błyskawicy informacja przyniesiona do Galilei z Judei.

Czy ktoś znałofiary wspomnianych wydarzeń i przez to skojarzył ich grzeszność z ich śmiercią– tego nie wiemy. Choć nie możemy tego wykluczyć, gdyż wzmiankowana sytuacja musiała być szeroko komentowana w całej Galilei, to jednak nie możemy na podstawie tak wątpliwej przesłanki opierać jakiegokolwiek dowodzenia. Tekst Ewangelii pozwala sądzić, że Jezus nawiązał do spekulacji swych uczniów na temat grzeszności zabitych, a nie do szeroko rozpowszechnionej na ten temat opinii.

… owych osiemnastu, na których zwaliła się wieża w Siloam …