Anioł Stróż - mój osobisty nauczyciel

Wierzę, bo chcę wierzyć

Myślę, że widzimy już, jak trudne jest zrozumienie choć w części tajem­nic Bożych i jak bardzo potrzeba nam pomocy aniołów dla właściwego poję­cia ich konsekwencji dla kierowania na­szymi codziennymi sprawami. Dlatego właśnie św. Tomasz pisze, że choć poda­nie nam treści wiary „...dzieje się przez ludzi, stosownie do słów: »Wiara rodzi się z tego, co się słyszy«, głównie jednak przez aniołów. Oni to objawiają ludziom prawdy i sprawy Boże. Stąd też aniołowie przyczyniają się walnie do oświecania nas wiarą.²” W tym miejscu trzeba jeszcze oniecznie dodać, że owo wzmocnienie zdolności intelektualnej, którego doko­nują oświecający nas aniołowie wpływa na to, że intelekt staje się bardziej podatny na działanie woli. Doktor Anielski ujmuje to w następujący sposób: „Przysposabia ono [anielskie oświecenie] intelekt do posłuszeństwa woli dążącej i otwartej na Bożą prawdę; bowiem intelekt uznaje prawdę wiary nie j akby zmuszony argu­mentacją rozumu, ale jakby z rozkazu woli” I choć dzięki anielskiemu oświece­niu bardziej pojętny intelekt ułatwia woli uznanie prawd Bożych za prawdziwe, to św. Tomasz zaraz dodaje, że jeżeli chodzi o rozkaz woli, to w tym znaczeniu „wiara jest od samego Boga.³”

Przyjazne przekonywanie

Doktor Anielski także rozważając wpływ aniołów na człowieka, tak sa­mo, jak w wielu innych fragmentach swoich dzieł, stoi bardzo mocno na sta­nowisku, że wolę rozumnego stworze­nia może bezpośrednio poruszać tylko Bóg⁴. Tylko On jest w stanie swoją mo­cą wpływać na to, czego i jak mocno chcemy, w taki sposób, że naszą wolę wewnętrznie nakłania i wzmacnia. Nie oznacza to jednak, że aniołowie i inne stworzenia w ogóle nie mają żadnego wpływu na to, czego pragniemy, a co odrzucamy. Istnieje bowiem możliwość niebezpośredniego wpływania na wolę. Św. Tomasz pięknie nazywa ten spo­sób „drogą przyjaznego przekonywania” (per modum suadentis). W taki sposób na naszą wolę mogą wpływać zarówno aniołowie jak i ludzie. Doktor Anielski zauważa, że chodzi tutaj o to, aby ukazać człowiekowi jakieś dobro, jako godne pożądania, czyli jako coś, co jest war­te osiągnięcia. Ten sposób oddziały­wania na wolę dzieje się więc zawsze niejako przez pośrednictwo intelektu, a możemy go zobaczyć zwłaszcza wte­dy, kiedy człowiek niechętnie wybiera coś, co jest dobre, ale wymaga pewnego trudu. Dobrym przykładem jest tutaj mama przekonująca dziecko, aby zmó­wiło wieczorną modlitwę. Modlitwa jest czymś, co najczęściej nie budzi entuzja­zmu i pożądania w uczuciach. Dlatego trzeba długo „przyzwyczajać” się i tre­nować opanowanie niechęci i zmęcze­nia, aby należycie docenić jej wartość, zwłaszcza wtedy, kiedy rano uczucia zachęcają nas do przedłużenia snu, albo wieczorem, kiedy najczęściej przekonu­ją, że jesteśmy już zbyt zmęczeni truda­mi dnia, aby ją podjąć. Jest to właśnie „przyjacielskie przekonywanie” uczuć, aby pozwoliły woli wybrać to, co jest dobre, a nie to, co przyjemne. Ponieważ zaś dziecko często nie potrafi jeszcze rozpoznać tego, co jest naprawdę dobre, mama musi przekonywać je do tego.

Rozniecanie namiętności

Istnieje jednak także drugi sposób wpływania na wolę człowieka, który jest właściwy tylko aniołom. Jest on tak­że niebezpośredni i opiera się na tym, że wola nie tylko podąża za dobrem rozpoznanym przez intelekt, ale także może podążać za uczuciami, co pokazał przytoczony wyżej przykład. Niekiedy uczucia są tak silne, że wola w ogóle nie pyta intelektu, czy dobre jest to, do czego prowadzą. Takie silne uczucia, które bardzo trudno jest człowiekowi kontrolować, są najczęściej nazywane namiętnościami. Aniołowie, dzięki te­mu, że mają bardzo wielką władzę nad materią, mogą także wywoływać i wpły­wać na zwiększanie się i zmniejszanie ludzkich uczuć, oddziałując bezpośred­nio na dążenie zmysłowe⁵. Jednak, jak bardzo mocno podkreśla św. Tomasz, mimo iż namiętności mogą być wielkie, to jednak to wola zawsze decyduje, czy się im poddać, czy przeciwstawić: „wola zawsze zostaje wolną - może przyzwo­lić lub oprzeć się uczuciu.”⁶ Aby zrozu­mieć ten mechanizm, potrzeba dużo obszerniej zastanowić się nad tym, jak św. Tomasz rozumie działanie ludzkich uczuć. Dlatego właśnie pozostawimy ten problem do wyjaśnienia w kolej­nym odcinku naszych rozważań, który będzie poświęcony wpływowi aniołów na nasze władze zmysłowe.

Obrońca i kusiciel

Na koniec wypada wspomnieć o jeszcze jednej, bardzo ważnej rzeczy. Powyższe rozważania Doktor Anielski prowadzi podając zazwyczaj przykłady dobrych aniołów. Jednak jasne jest, że skoro aniołowie mogą wpływać bez­pośrednio na intelekt i pośrednio na wolę człowieka, to mogą to czynić nie tylko aniołowie zbawieni, ale także złe duchy. Zły duch także może wpływać na nasz sposób rozumienia rzeczywi­stości, jednak jego celem jest zawsze przedstawienie spraw Bożych w krzy­wym zwierciadle. Ponieważ ludzki in­telekt jest wrażliwy na prawdę, stara się on przedstawić kłamstwo pod pozorem prawdy i w ten sposób przekonać czło­wieka, że nie warto wierzyć w Boga. Zły duch będzie więc dawał rozważać czło­wiekowi Boże prawdy, ale będzie się sta­rał, aby zrozumiał je w opaczny sposób. Zbawienie będzie przedstawiał jako nie­potrzebne, Kościół jako siedlisko grze­chu, w którym nie ma działania Boga itd. Dlatego tak ważne jest, abyśmy nie­ustannie modlili się do naszego Anioła Stróża, który broniąc nas przed wpły­wem złego ducha, nieustannie wspo­maga nasz słaby intelekt i przekonuje słabą wolę o tym, że Bóg jest dla nas je­dynym Zbawcą. Wiedzieli o tym wielcy święci. Najlepszym przykładem jest tutaj św. Alfons Liguori, który modlił się do swojego Anioła Stróża, jako do tego, który nie tylko broni i kieruje, ale także oświeca⁷.

_____________________________

Przypisy:

² ST I, q.111, a.1, ad 1: “Et hoc quidem fit per hominem, secundum quod fides est ex auditu, ut dicitur Rom. X; sed per Angelos principaliter, per quos hominibus revelan- tur divina.”
³ ST I, q.111, a.1, ad 1: “Primo quidem ha­bitus intellectus, quo disponitur ad obe- diendum voluntati tendenti in divinam veritatem, intellectus enim assentit veri- tati fidei, non quasi convictus ratione, sed quasi imperatus a voluntate; nullus enim credit nisi volens, ut Augustinus dicit. Et quantum ad hoc, fides est a solo Deo.”
⁴ ST I, q.111, a.1, ad 1: “Primo quidem ha­bitus intellectus, quo disponitur ad obe- diendum voluntati tendenti in divinam veritatem, intellectus enim assentit veri- tati fidei, non quasi convictus ratione, sed quasi imperatus a voluntate; nullus enim credit nisi volens, ut Augustinus dicit. Et quantum ad hoc, fides est a solo Deo.”
⁵ ST I, q.111, a.2, co.: Poza tym sposobem w człowieku wola bywa z zewnątrz poru­szana jeszcze inaczej, mianowicie przez uczucie obudzone w zmysłowym pożąda­niu; tak np. pożądliwość lub gniew skła­niają wolę do chcenia czegoś.
⁶ Tamże: “..voluntas semper remanet li­bera ad consentiendum vel resistendum passioni.”
⁷ Warto przytoczyć tu w całości tę piękną modlitwę: „Miły B ogu Aniele, który mnie pod Twoją świętą opiekę oddanego, od początku mego życia bronisz, oświecasz i mną kierujesz. Czczę Cię i kocham ja­ko mojego Patrona i Opiekuna, Twojej opiece zupełnie się oddaję. Proszę Cię pokornie, abyś mnie nie opuszczał choć jestem niewdzięczny i przeciw świętym Twoim natchnieniom wykraczam, lecz abyś mnie gdy błądzę - łaskawie popra­wiał, gdy upadnę - podźwignął, nieumie­jętnego - nauczał, strapionego - pocieszał, w niebezpieczeństwie zostającego - ra­tował, aż mnie do szczęśliwości w niebie doprowadzisz. Amen.”