Jesteśmy naczyniami połączonymi

Ks. Marek Łuczak: – Uroczystość Wszystkich Świętych jest chyba paradoksalna. W tym dniu szczególnie myślimy o cmentarzu i jako chrześcijanie dostrzegamy w nim tryumf nadziei, mimo że – pozornie – mogłoby być odwrotnie...

Ks. prof. Jerzy Szymik: – Od szkoły podstawowej uroczystość Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny kojarzą mi się z pewnym doświadczeniem wykonywanym na lekcjach fizyki. Pamiętam to doskonale, byłem wtedy chyba piątoklasistą, a na pewno ministrantem. Chodzi o doświadczenie z tzw. systemem naczyń połączonych. Do dziś przed oczyma mam nauczycielkę, panią Machnik, która skupiała naszą uwagę na kilku szklanych naczyniach z cieczą. Nie przypuszczała zapewne, że jej ucznia obraz ten poprowadzi dalej, z fizyki w metafizykę, w rzeczywistość duchową, w stronę prawdy o „communio sanctorum”, czyli świętych obcowaniu... Jesteśmy, żywi i zmarli, systemem naczyń połączonych. Moje zło, nawet najbardziej ukryte, intymne, szkodzi realnie moim braciom i siostrom. Na szczęście jest i odwrotnie: moje dobro, nawet zupełnie im nieznane, pomaga im na różne sposoby. Szczególnie ta ostatnia konstatacja nie może nie umacniać nadziei, nawet na cmentarzu.

– Dzień Zaduszny przypomina także o innej wspólnocie światów: przed oczyma stają nie anonimowi mieszkańcy nieba, ale osoby jeszcze pokutujące w czyśćcu.

– W mojej rodzinie popularne jest przekonanie, że „duszyczki nas budzą”. Kiedy np. trzeba bardzo wcześnie wstać, a jest się niepewnym mocy budzika, można poprosić o pomoc swoich bliskich zmarłych, którzy na pewno pomogą. Niektórzy odwołują się do zbawionych, prosząc ich o wstawiennictwo u Pana Boga, a inni modlą się za cierpiących w czyśćcu, prosząc Boga o ich zbawienie i licząc na ich rewanż w dobru. W takiej formie to na pewno nie jest zabobon, ale prosty i piękny wyraz wiary w świętych obcowanie. Śmierć jest dzięki Bogu i w Bogu pokonalna, a ludziom, którzy nas kochali za życia, również po śmierci zależy na naszym dobru. A mogą nas teraz kochać intensywniej i czyściej. Granica pomiędzy światem ludzi pielgrzymujących na ziemi, pokutujących w czyśćcu i tryumfujących w niebie jest przenikalna. O tym, że możemy pomagać duszom czyśćcowym, świadczy modlitwa za nich: zamawiamy Msze św. w ich intencji i dajemy na zalecki (tak na Śląsku mówi się o wypominkach). Wiara utwierdza nas w przekonaniu, że nie tylko mamy wpływ na wieczne szczęście innych, że możemy im pomóc, ale że możemy też liczyć na ich pomoc.

– Z jednej strony przenikanie światów to szansa, ale z drugiej – chyba też odpowiedzialność...

– Niewątpliwie tak. Dlatego też można powiedzieć, że pierwsze dni listopada uczą nas odpowiedzialności i pokory. Pokazują, może bardziej niż inne obchody liturgiczne, w jak głębokim i praktycznym sensie trwamy w relacji z innymi. W swej ludzkiej istocie jesteśmy po prostu bytami relacyjnymi. Nikt z nas nie jest w swoim bycie i życiu niezależny od innych. Trzeba zadać kłam egocentrycznej stronie mentalności współczesnej, która streszcza się w powiedzeniu: „Ja się sam realizuję, dążę do samorealizacji, nie potrzebuję do tego ani Boga, ani ludzi...”. Dogmat o obcowaniu świętych pokazuje nam, że zależymy od siebie nawzajem, a ostatecznie i fundamentalnie od Boga. To ważne: nie tylko zależymy od Boga, naszego Stwórcy i Zbawcy, ale On nas pomyślał i stworzył jako byty zależne nawzajem od bliźnich. I takimi chce nas zbawić. Czyli: dobre dla człowieka jest zależenie od kogoś.

– Rozumiem, że to działa w dwie strony... Czy w związku z tym nie rezygnujemy zbyt łatwo np. z uczestnictwa w odpustach parafialnych? Mam na myśli także odpusty w sąsiednich parafiach.

– Myślę, że przemiany kulturowe, które decydują o odchodzeniu od tego typu religijności, powinny niepokoić. Niektórym to, o czym mówisz, jawi się jako zbyt proste, może trochę prymitywne, folklorystyczne, powierzchowne, „odpustowe” właśnie. Jestem przekonany, że to jednak wielki błąd. Instytucja odpustu w Kościele jest wielką sprawą. Możemy z niej wyczytać niesłychanie ważkie treści. Przypomina nam np. o tym, że zło popełniane przez człowieka ma swoje skutki, z którymi trzeba się w życiu zmierzyć. Że grzech to nie przelewki, „nic się nie stało”. Przypomina też, że Kościół – nasza Matka – nie zostawia nas ze skutkami grzechu samymi sobie. Bo właśnie tego dotyczą odpusty. Kościół-Matka stosuje różne leki, podpowiada metody, które mogą zneutralizować zło i wyleczyć chore „miejsce” w człowieku, w jego życiu. Na tym polega mądrość i miłość matki mówiącej do dziecka pełne nadziei słowa: „Zraniłeś sobie kolano. Choć będzie cię bolało, mam niezbędne lekarstwo, by uchronić cię przed większym niebezpieczeństwem, jakim byłoby zakażenie”. Tu, w przypadku odpustu, Kościół-Matka zaleca lek modlitwy, wysiłku, umartwienia i odpowiednimi przepisami tłumaczy, jak dane lekarstwo skutecznie stosować.

– Ksiądz Profesor, jako członek Komisji Teologicznej w Watykanie, współuczestniczył w powstaniu dokumentu, w którym ogłoszono, że śmierć dzieci nieochrzczonych nie zabiera im zbawienia. Wagę tego dokumentu widać na cmentarzu, kiedy obserwuje się rozpacz matek, które poroniły...

– Znamienny jest tytuł tego dokumentu: „Nadzieja zbawienia dla dzieci, które umierają bez chrztu”. Podstawowe przesłanie tekstu jest piękne, jasne: mamy prawo do nadziei na zbawienie tych dzieci. Nadzieja ta jest z Boga, który całej swej miłości, wszechmocy i mądrości używa po to, by człowieka zbawić. A my, jako system naczyń połączonych, możemy, czyniąc dobro, otwierając się na Boga, niejako poszerzać korytarz, którym łaska wlewa się w nasz wspólny świat.

– Mam wrażenie, że trzeba tu dotknąć tematu Krzyża. To, co dokonało się na Golgocie, było wydarzeniem tak niesamowicie doniosłym, że chyba też nieskończenie skutecznym?

– Ostatecznie Chrystus Ukrzyżowany i Zmartwychwstały jest gwarantem tej nadziei. W Nim jest nasze wszystko.