Andrologia – dziedzina medycyny poświęcona mężczyznom

Oprócz zanieczyszczenia środowiska istnieje szereg innych zagrożeń cywilizacyjnych. Niekorzystny wpływ na męski układ płciowy ma popularny obecnie styl życia. Długotrwale siedzenie przed komputerami lub w samochodach powoduje przegrzewanie jąder oraz obniżanie liczebności i ruchliwości plemników, a także sprzyja rozwojowi infekcji w układzie moczowo-płciowym. Mało ruchu, wysokokaloryczne i nieregularne odżywianie sprzyjają powstaniu otyłości, co wiąże się ze zmniejszeniem wydzielania testosteronu przez jądra i zwiększoną produkcją estrogenów (żeńskich hormonów płciowych) w tkance tłuszczowej. Przewlekły stres i zmęczenie znacznie obniżają stężenie testosteronu, co prowadzi do depresji, zaburzeń seksualnych i zmniejszenia liczebności plemników w nasieniu. Wiele jest naukowych dowodów wskazujących na niekorzystny wpływ promieniowania generowanego przez urządzenia elektroniczne i telefony komórkowe. Coraz bardziej jesteśmy świadomi tych zagrożeń, ale jednocześnie nie wyobrażamy sobie już życia bez naszej cywilizacji. Jednak ze względu na przyszłe pokolenia musimy propagować tak zwany zdrowy styl życia (zbilansowane odżywianie, aktywność fizyczna, racjonalne planowanie czasu na pracę i odpoczynek), unikać zagrożeń (plastikowych pojemników na żywność, nawozów sztucznych i pestycydów przy uprawie roślin, hormonalnych dodatków do pasz dla zwierząt hodowlanych) i dbać o środowisko naturalne.

Męskie przekwitanie

Innym zagadnieniem andrologicznym, które jest obecnie intensywnie badane, jest problem starzenia się mężczyzn. Wydłużenie życia spowodowało częstsze pojawianie się zaburzeń seksualnych i hormonalnych u starszych mężczyzn. Kilka lat temu wprowadzono termin „andropauza”, oznaczający okres przekwitania u mężczyzn, na zasadzie analogii do „menopauzy” u kobiet. Termin ten, chociaż przyjął się doskonale w świadomości społecznej, jest krytykowany i odrzucany w świecie nauki jako błędnie określający zjawisko starzenia się mężczyzn, które ma inny mechanizm niż starzenie się kobiet. Cechują go takie objawy jak: utrata energii życiowej, uczucie zmęczenia, ospałość, obniżenie libido (popędu płciowego), pogorszenie sprawności seksualnej, pogorszenie nastroju, drażliwość i gorsza koncentracja, a także zwiększenie masy tłuszczowej (głównie otyłość brzuszna), utrata masy mięśniowej i kostnej. Objawy te mogą być spowodowane znacznym obniżeniem stężenia testosteronu we krwi, czyli mamy do czynienia ze zjawiskiem tak zwanego hipogonadyzmu. Jednak nie są one specyficzne, gdyż podobne objawy kliniczne mogą występować w innych chorobach, na przykład w miażdżycy naczyń tętniczych, zespole metabolicznym, cukrzycy, depresji. Również niektóre z leków stosowanych powszechnie u starszych osób mogą mieć działanie antyandrogenne, na przykład leki zmniejszające stężenie lipidów, niektóre leki stosowane w nadciśnieniu, chorobie wrzodowej i przeroście prostaty. Największe jak dotychczas Europejskie Badania nad Starzeniem się Mężczyzn (ang. European Male Aging Study – EMAS) prowadzone były w latach 2002–2009 na największej jak dotychczas grupie mężczyzn w wieku 40–79 lat (liczącej 3369 badanych) z 8 krajów, w tym także z Polski. W badaniu stwierdzono, że częstość występowania hipogonadyzmu u mężczyzn między 40. a 79. rokiem życia wynosiła 3,8 procent, przy czym obserwowano jego wzrost wraz z wiekiem: u 40-latków – 0,7 procent, a u 70-latków – 7,9 procent. Nie jest to więc zjawisko występujące u każdego mężczyzny, a więc nie jest podobne do menopauzy, która występuje u każdej kobiety. Objawy uważane za „andropauzę” nie w każdym przypadku wymagają podania testosteronu, ponieważ mogą mieć inne podłoże niż hipogonadyzm.

Andrologia w Polsce

W ciągu ostatnich trzydziestu lat andrologia na świecie rozwinęła się już w odrębną dziedzinę medyczną, mająca swoje metody diagnostyki i leczenia. Niestety, w Polsce nie ma jeszcze oficjalnie uznanej specjalizacji lekarskiej z andrologii. Ministerstwo Zdrowia wprowadziło tę dziedzinę na listę tak zwanych umiejętności lekarskich, ale nie opracowało żadnych ustaw wykonawczych. Lekarz może uzyskać europejską specjalizację z andrologii klinicznej po odbyciu praktyk w ośrodkach andrologicznych w Europie i zdaniu egzaminu przed komisją Europejskiej Akademii Andrologii (EAA). W naszym kraju jest tylko jedno Centrum Kształcenia Klinicznego EAA w Katedrze Andrologii i Endokrynologii Płodności Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, a specjalizację europejską posiada tylko czterech lekarzy. Możemy jednak mieć nadzieję, że w odpowiedzi na wzrastające zapotrzebowanie społeczne liczba wykształconych lekarzy andrologów będzie wzrastała.

Joanna Słowikowska-Hilczer – prof. UM, doktor habilitowany nauk medycznych, kierownik Zakładu Endokrynologii Płodności, Katedry Andrologii i Endokrynologii Płodności Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Kierownik Poradni Andrologii i Endokrynologii Płodności w Łodzi. Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Andrologicznego