Pomoc „pierwszym katechetom”

Nigdy nie jest za wcześnie

Katecheza rodzinna wyprzedza każdą inną formę katechezy, towarzyszy jej i poszerza” (CT, 68). Jednak rodzice często nie podejmują troski o pogłębianie życia w wierze ich dzieci, tym samym nie wypełniając swych zadań jako „pierwsi katecheci” − jak określał ich papież-Polak. Dlaczego więc śladem dobrze opracowanej teorii dotyczącej roli rodziny w formacji chrześcijańskiej nie podąża praktyka?

Najbardziej niepokojące są sytuacje, gdy brak jakiegokolwiek zainteresowania wychowaniem religijnym wynika z obojętności rodziców i przekonania o wystarczalności szkolnych lekcji religii dla pełnego wychowania w wierze. Taka postawa może pojawiać się u osób, które same nie przeżywają wiary w sposób należyty – wówczas prawdopodobnie wszelkie próby zaktywizowania rodziców na rzecz świadomego wychowania religijnego nie przyniosą spodziewanych owoców. Nie można jednak zapominać o licznym gronie małżonków, którzy chętnie zaangażowaliby się w realizację swych zadań jako przewodników w wierze, lecz nie wiedzą, jak to czynić. Z myślą o tych rodzicach, odpowiedzialnie traktujących swe zobowiązania wynikające zarówno z przyjętego sakramentu małżeństwa, jak i przyrzeczenia złożonego podczas chrztu dzieci, warto ukazać możliwości wychowania religijnego w rodzinie i przez rodzinę.

Katecheza rodzinna wyprzedza każdą inną formę wychowania w wierze, dlatego nigdy nie jest za wcześnie na jej rozpoczęcie. Pierwszym jej krokiem będzie modlitwa rodziców – za dziecko i z dzieckiem. Nie trzeba czekać, aż synek czy córka będą w stanie włączyć się aktywnie w tę modlitwę. Widok mamy i taty zanoszących swe prośby do Boga zapadnie w pamięć i pomoże dziecku w przyszłości przyjąć prawdę o istnieniu Kogoś, przed kim rodzice się uniżają i powierzają swój los. Z czasem pociecha zajmie miejsce obok mamy i taty, nawet jeśli usta nie wypowiedzą jeszcze żadnego słowa. Kolejnym etapem będzie uczenie dziecka zwracania się do Boga. Warto rozpoczynać od prostych słów i takich wezwań w modlitwie, które będą wyrażać autentyczne prośby i wdzięczność dzieci. Nie ma więc niczego niewłaściwego w podziękowaniu Bogu za ciepły dzień, wspaniałą wycieczkę, odwiedziny u babci i dziadka czy nową zabawkę. Wszystko to, co jest ważne dla dziecka w danym wieku, ważne też będzie dla Jego Ojca w niebie. Większość dzieci nie jest świadoma takiej możliwości modlitwy, na co wskazują spontaniczne modlitwy podczas religii w przedszkolu. Nie wiedząc o możliwości zwracania się do Boga własnymi słowami, dzieci niejednokrotnie rezygnują w ogóle z modlitwy, gdyż „nie znają żadnej”.

Przedszkolne wychowanie religijne

Mimo jednoznacznych regulacji prawnych dotyczących religii w przedszkolu, sytuacja tych zajęć w poszczególnych placówkach jest zróżnicowana. Często rodzice tłumaczą, iż w ich przedszkolu nie ma religii w ofercie zajęć  dodatkowych. Jeśli rodzice życzą sobie takich zajęć, dyrekcja jest zobowiązana spełnić to żądanie. W praktyce religia jest organizowana w grupach „starszaków”; mimo iż przepisy przewidują zajęcia z religii także u „maluchów” i „średniaków” w wymiarze dwóch jednostek 15-minutowych tygodniowo, zdecydowana mniejszość placówek publicznych decyduje się na ich wprowadzenie. Zazwyczaj twierdzi się, iż tak małe dzieci z racji swego wieku nie skorzystałyby zbyt wiele z lekcji. Trudno pogodzić się z takim tłumaczeniem, bowiem zarówno materiały dla dzieci, jak i poradniki metodyczne dostosowane są do potrzeb i możliwości dzieci. W przypadku przedszkoli niepublicznych jeszcze trudniej znaleźć placówkę prowadzącą nauczanie religii, chyba że są one prowadzone przez zgromadzenia czy instytucje kościelne. Jeśli już dyrekcje przedszkoli niepublicznych decydują się na wprowadzenie zajęć z religii, to bardzo często adresują ofertę do wszystkich grup wiekowych. Dlatego warto, by pod koniec wakacji lub na początku roku szkolnego ksiądz proboszcz czy katecheta działający w parafii przedstawił rodzicom kwestie prawne związane z nauczaniem religii i w przedszkolach i szkołach.

O ile dzieci uczęszczające do przedszkoli w pewnym stopniu podlegają katechizacji, to ich rówieśnicy pozostający w domu nie mają takiej możliwości, aż do objęcia ich obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego. Pewnym rozwiązaniem byłaby organizacja katechezy parafialnej dla dzieci w wieku przedszkolnym. Zainteresowanie takimi zajęciami należy przedstawić księdzu proboszczowi, ponieważ to właśnie on w parafii odpowiada za katechezę. Warto zawczasu przemyśleć różne opcje, np. zaangażowanie wspólnot funkcjonujących na gruncie parafii, czy przedyskutować sprawę z katechetą uczącym w danej parafii.

Religia w szkole i w domu

Bardziej liczne grono odbiorców dotyczy religii w szkole, jednak dwie godziny lekcyjne religii w tygodniu nie zwalniają rodziców z odpowiedzialności za formację dzieci. Krótkie pytanie „co było na religii?”, zadawane dwa razy w tygodniu, może stać się punktem wyjścia dla rozmowy na temat wiary. Dzięki bieżącemu zorientowaniu w zagadnieniach przyswajanych przez dziecko w szkole, rodzice mogą udziela mu odpowiedzi na nurtujące pytania. Warto pozytywnie ocenić wzrost propozycji zadań domowych w podręcznikach, angażujących rodzinę ucznia do rozmowy czy innej aktywności. Innowacyjnym rozwiązaniem zachęcającym rodziców do współpracy na rzecz formacji religijnej jest „Domownik”, czyli książeczka zawierająca wskazania i propozycje pogadanek z dziećmi. Jest ona dołączona do podręcznika do religii dla ucznia i pozostaje w ścisłej korelacji pod względem treściowym z tymże podręcznikiem (propozycja autorów warszawskiej serii podręczników dla klas 1-3 szkoły podstawowej).