Niekiedy nikt nie puka do drzwi

W działaniu długofalowym niezbędne jest podjęcie następujących kroków:

1) diagnoza poziomu zagrożenia suicydalnego;

2) diagnoza dysfunkcji środowiska rodzinnego, szkolnego, rówieśniczego;

3) wdrażanie oferty pomocowej skierowanej ku:

– budowaniu drożnych ścieżek komunikacyjnych;

– rozpoznawaniu potrzeb innych ludzi i odpowiadaniu na nie;

– umiejętności rozwiązywania problemów;

– odtworzeniu i/lub zbudowaniu jasnego, stabilnego systemu aksjologicznego;

– konfrontowaniu swego świata ze światem rówieśniczym (przedstawianie pozytywnych wzorców i stymulacja pozytywna);

– oddziaływaniu na osoby, które zajmują istotne miejsce w biografii dzieci i młodzieży, celem prowadzenia zajęć, podczas których wypracuje się odpowiednie metody działań w nowej sytuacji.

Wobec najbliższego środowiska ofiary (rodzina, najbliżsi koledzy, klasa, wychowawca klasy, trener itp.) należy podjąć następujące działania:

– różne formy „zbierania emocji” po śmierci bliskiej osoby (mityngi, dramy, dyskusje, prace pisemne, modlitwa, wspólne milczenie);

– dokonanie reorganizacji życia, otoczenia (łącznie z przearanżowaniem klasy, zmianami wizualnymi, by przerwać możliwe skojarzenia, które wzniecają ból po stracie);

– odniesienie się do transcendencji (Boga) jako instancji najwyższej, poszukiwanie oparcia w wierze i Bogu;

– wytypowanie osób, które dysponują doświadczeniem życiowym i dystansem do wydarzenia, aby pilnowały realizowania tego, co zostanie ustalone w pracy pomocowej.

Kolejną strefą wzmocnień jest strefa bezpośredniego ryzyka. Zaliczamy do niej krąg klas równorzędnych do klasy suicydenta, koleżanki i kolegów z zespołów, w których najczęściej przebywali. Dzieci i młodzież zaczynają dostrzegać w akcie samobójczym skuteczną metodę lansowania swojej osoby, rozwiązywania swoich problemów, przykład wart naśladowania i/lub metodę szantażowania nauczycieli, dorosłych, bliskich, co przy sprzyjających okolicznościach może stać się samospełniającym się proroctwem. Należy zapobiegać takim sytuacjom, wykorzystując następujące procedury i zabiegi:

– cykl dyskusji w klasach na temat zaistniałych wydarzeń z analizą przypuszczalnych przyczyn oraz próbą znalezienia sposobów ich rozwiązywania;

– spotkanie z młodzieżą, która ma za sobą takie doświadczenie (zaistniałe w innym czasie i w innym miejscu) z prośbą o rozmowę na temat, jak dać sobie radę po tym wydarzeniu;

– przeprowadzenie rekolekcji przez „czujących klimat młodzieży” księży, wyraźnie odnoszących się do faktu śmierci „jednego z nas”;

– nawiązanie intensywnej współpracy z rodzicami uczniów;

– konfrontowanie uczniów z młodzieżą ze środowisk charakteryzujących się stabilną, zdrową kondycją psychospołeczną, w celu pokazania perspektywy ku życiu, a nie ku śmierci.

Ostatnią strefą jest strefa potencjalnego zagrożenia. Tu mogą być przydatne następujące działania:

– wzmocnienie poczucia kompetencji nauczycieli i bezpieczeństwa wśród uczniów;

– wzmocnienie systemu wartości i lansowanie wśród uczniów wzorców pozytywnych;

– uczenie młodzieży kompetencji prospołecznych, wyrażania własnych emocji i umiejętności komunikacji interpersonalnej;

– wzmocnienie kondycji psychospołecznej nauczycieli;

– przekazanie uczniom i ich rodzicom informacji o sieci placówek, które udzielają pomocy w sytuacji zagrożenia suicydalnego czy depresyjnego.

dr hab. Jacek Kurzępa – prof Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu

Bibliografia:

Anthony T.M. 1994. Dlaczego? Samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania, Warszawa.
Burns J. 1993. Służba wśród młodzieży, Kraków.
Dobson T.C. 2000. Życie na krawędzi, Warszawa.
Gmitrowicz A. 2004. Depresja i samobójstwa młodzieży. Co zrobić zanim będzie za późno?, „Psychologia w szkole” nr 4 (4).
Hołyst B. 1999. Na granicy życia i śmierci, Warszawa.
Jaczewski A. 2001. Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa.
Jarosz M. 1997. Samobójstwa, Warszawa.
Kijaczko S. (red.). 2003. Samobójstwo. Specyfika problemu, horyzonty badawcze. Warszawa.
McWhirter J. J., McWhirter B.T. 2001. Zagrożona młodzież, Warszawa.