Zaczęliśmy od stawiania szopek

Alicja Dołowska: – Podczas procesu morderców ks. Jerzego Popiełuszki oskarżony Piotrowski zarzucił Księdzu Arcybiskupowi współpracę z gestapo. Cała Polska doznała wtedy szoku. Powiedział Eminencja wówczas, że to „celny strzał, bo po miłości do Boga zaraz w kolejności jest u mnie miłość do Ojczyzny”. Bolało?

Abp Ignacy Tokarczuk: – Bolało, ale ja się z szykanami liczyłem, ponieważ moja działalność dawała się komunistom we znaki. Wiedziałem, że zrobią wszystko, by we mnie uderzyć, że wiele przykrości może mnie spotkać. Ryzyko prowokacji, aresztowania, a nawet utraty życia wkalkulowałem w swój los. Zdawałem sobie sprawę z tego, że trzeba będzie za swoją postawę zapłacić. Za te wszystkie rzeczy, które udało mi się zrobić. Już wcześniej chcieli mi zaszkodzić. Rozpuszczano informacje, że jestem Ukraińcem, bo w zamyśle szerzących takie pogłoski w diecezji przemyskiej, którą prowadziłem, miały one podważyć zaufanie wiernych do mojej osoby. A w naszej diecezji wiele rodzin doznało krzywd z rąk band UPA, które wymordowały ich bliskich. Z kolei Ukraińcom mieszkającym na naszym terenie mówiono, że biskupem zostałem po to, żeby odbierać im świątynie i przekształcać na katolickie. Ale starałem się zawsze być blisko swoich wiernych, więc wierzono mnie. Odwiedzałem parafie, nawet te najbardziej oddalone.

– Te w Bieszczadach? Jeszcze dziś czuje się tam ślady tragedii. To tragiczna ziemia.

– Ofiary w miejscowości Terka. Tam miejscowi zaczęli mordować Polaków, a potem Polacy wzięli rewanż. Tak, Bieszczady przeżyły tragiczne wypadki w czasie wojny i po wojnie. UPA miała w tych lasach swoje siedziby i magazyny. Działalność UPA trwała do lat 50. Walczyli przeciwko Polakom, ale też z żołnierzami radzieckimi, zapominając, że w tamtej armii też byli Ukraińcy. Dopiero ok. 1950 r., kiedy główny ich dowódca wysadził się w powietrze, mordy się skończyły. Zginęło wielu ludzi.

– W 1965 r. podczas ingresu, obejmując diecezję przemyską, bardzo naraził się Ksiądz Arcybiskup komunistom, określając ówczesny PRL jako „czasy nienormalne”.

– Ależ to był nienormalny czas. Państwo przecież nie przestrzegało zawartych wcześniej umów, więc dlaczego ja miałem to czynić? Wiedziałem, że wypowiem posłuszeństwo prawu sowieckiemu, jeżeli chodzi o stosunek państwa do Kościoła. Politycy twierdzą, że liczy się kompromis. Jednak nie szedłem na kompromis z władzą, ponieważ komunizm zmierzał do unicestwienia religii. Co do tego nigdy nie miałem złudzeń. Zdarzały się, co prawda, okresy odwilży i samokrytyka władzy przyznającej się do „błędów i wypaczeń”, ale wiedziałem, że to tylko manipulacja i dalej będą robić swoje.

– Jeszcze w 1976 r. Ksiądz Arcybiskup powiedział wiernym, że sytuacja Kościoła w Polsce i warunki, w jakich działa, są takie same jak w okresie okupacji. Nie było to przesadne porównanie?

– Przecież była to okupacja narodu przez system. Wspomagana w pierwszej fazie przez NKWD, a potem wierność Rosji. To była Polska, ale zniewolona, system, który czynił państwo własnością partii. Naród nie pogodził się z tą zależnością. Dlatego wiedziałem, że prędzej czy później ten system pozbawiony korzeni tożsamości musi się skończyć.