Polski Czerwiec ’89 – początkiem przemian Europy

Wielkimi krokami zbliża się 4 czerwca – rocznica jednego z najważniejszych wydarzeń w nowożytnej historii Polski. Wprawdzie wybory 1989 r. nie były w pełni wolne, ale z całą pewnością uchyliły nam drzwi do niepodległości, były „zaproszeniem” do wspólnoty wolnych krajów Europy.

Drzwi do niepodległości

Nie ulega wątpliwości, że polskie wydarzenia związane z czerwcowymi wyborami w 1989 r. wywołały falę przemian w Europie Środkowo-Wschodniej, doprowadzając do zjednoczenia Niemiec, ale też do poszerzenia Unii Europejskiej i NATO. Bardzo interesująco pisze o tym Fritz Stern w książce „Niemcy w pięciu wcieleniach”.

„Teraz, patrząc z oddali, widziałem, jak Wrocław lat osiemdziesiątych nabierał nowego znaczenia, stając się prawdziwą twierdzą «Solidarności», tego polskiego ruchu społecznego, który doprowadził do samowyzwolenia Europy Wschodniej, a także do zjednoczenia Niemiec”.

Nasz polski problem polega – jak już wielokrotnie w przeszłości bywało – na braku umiejętności „wygrywania” naszych zwycięstw. Niestety, wraz z upływem lat w świadomości społecznej Europy, a może i świata, to upadek muru berlińskiego postrzegany jest jako moment ostatecznego upadku żelaznej kurtyny. Nam zabrakło determinacji, a może umiejętności przekonania opinii światowej do tego, co dla Sterna było jakże czytelne, niepodważalne. Powód takiej sytuacji może być jednak bardziej prozaiczny.

To, co dla nas było i jest największą wartością, a więc niemal pokojowe wyzwolenie, bez wielkich dramatów, w zasadzie bez rozlewu krwi, dla świata pozostało niezauważone, a jeżeli nawet zauważone, to nasze pięć minut było bardzo krótkie. Być może powodem takiego stanu rzeczy był brak spektakularnego momentu zwrotnego, dominanty, jaką z całą pewnością był upadek muru. Jednak polski rok 89 nie wyrósł z niczego. Był efektem, konsekwencją kilku zjawisk i procesów, z których najważniejsze to:

– bardzo silna, niespotykana w żadnym innym kraju bloku wschodniego pozycja Kościoła w Polsce powojennej

– rozwój opozycji demokratycznej, począwszy od lat siedemdziesiątych, stale społecznie obecnej.

Gdybym miał zrekonstruować ciąg istotnych zdarzeń, to najsensowniej byłoby rozpocząć od 1978 r., kiedy Polak Karol Wojtyła został papieżem. Jego pierwsza wizyta w Polsce związana była nie tylko z falą wielkiego entuzjazmu, religijnej refleksji, ale też z nieplanowaną i nieoczekiwaną (szczególnie przez komunistyczne władze) demonstracją siły społecznej, wynikającej ze spotkań z Ojcem Świętym.