Kobiety i mężczyźni. Inne światy, inne języki

Zostańmy przyjaciółmi, czyli znaczenie rozmowy dla kobiet

Kobiety przypisują rozmowie w mówieniu prywatnym główną rolę, gdy celem interakcji staje się okazanie bliskości i wymiana doświadczeń. Chętnie więc dzielą się swoimi przeżyciami, zadają wiele pytań, są ciekawe szczegółów z życia innych ludzi, z przyjemnością słuchają, ale też oczekują, że same zostaną wysłuchane. W przeciwieństwie do mężczyzn kobiety nie obawiają się okazania słabości, a swą bezradność traktują jako daną drugiej stronie możliwość zaangażowania się i udzielenia pomocy.

Zwierzanie się z kłopotów jest jedną z najważniejszych funkcji, jaką od wieków w kobiecym świecie wzajemnych powiązań pełni rozmowa. Amerykańska socjolingwistka, Deborah Tannen, powołuje się w swojej książce na prace folklorystki Anny Caraveli, która w greckich wioskach prowadziła badania nad kobiecymi lamentami, czyli spontanicznymi, zrytualizowanymi i niezapisywanymi wierszami śpiewanymi monotonnie przez Greczynki po stracie kogoś bliskiego. Według badaczki, kobiety zwykle wykonują lament w towarzystwie innych kobiet, czują bowiem, że tylko wspólnie wykonywany śpiew może się udać.

Badania Anny Caraveli i antropologa Joela Kuipersa, który opisywał podobną tradycję na Bali, wykazały również, że uczestniczki rytuału oceniają swoją biegłość w sztuce lamentu przez umiejętność wzruszania innych i włączania ich do wspólnego przeżywania żalu. Wyrażanie bólu po stracie bliskich buduje bowiem między kobietami jedność doświadczeń, a tworzona wspólnie więź koi rany i pozwala wrócić do stanu równowagi emocjonalnej.

Według Tannen, funkcjonującym w Europie i Ameryce odpowiednikiem tego ludowego zwyczaju są spotkania, podczas których kobiety opowiadają o swoich kłopotach i udzielają sobie wzajemnego wsparcia. Ten celebrowany z pietyzmem „rytualny lament” jest dla kobiet niezwykle ważny, gdyż w społeczeństwie, w którym mężczyźni i kobiety żyją w odrębnych sferach i muszą odgrywać przed sobą wyraźnie określone role, posiadanie przyjaciółek oznacza, że istnieją związki zapewniające poczucie akceptacji i zrozumienia.

Potrzeba aprobaty i współczucia może jednak kolidować z potrzebą wyjawiania sekretów. Dzieje się tak, bo sekrety odsłaniają słabości i mogą zostać wykorzystane przeciwko nadawcy. Kobiety zdają sobie sprawę z tego zagrożenia, dlatego u swych przyjaciółek bardzo wysoko cenią dyskrecję i umiejętność dochowywania tajemnic, które gwarantują, że sekrety pozostaną w wąskim kręgu najbliższych koleżanek. Problem lojalności jest więc dla kobiet niezwykle istotny, a tajemnice i sekrety są w ich świecie tym, czym wiedza i informacja dla mężczyzn – stanowią o sile i pozycji w grupie.

Choć kobiety doskonale zdają sobie sprawę z tego, że wyjawienie cudzych tajemnic osobom trzecim może oznaczać koniec przyjaźni, to jednak podejmują to ryzyko. Antropolog Penelope Eckert i socjolog Donna Eder zbadały ten problem, poznając towarzyski świat uczennic szkół podstawowych i średnich. Obie zauważyły, że dziewczęta zdobywają status, przyjaźniąc się z najpopularniejszymi uczennicami, a żeby udowodnić wszystkim prawdziwość tej przyjaźni, wyjawiają, że znają sekrety przyjaciółki. Plotkowanie zjednuje wówczas kolejne przyjaciółki, które przez wspólne tajemnice budują ciąg symetrycznych powiązań. Kolejną przyczyną ograniczonej dyskrecji kobiet jest zasada, według której rozmowa o kimś nieobecnym jest sposobem na nawiązanie kontaktu z kimś obecnym. Zgadzając się co do oceny kogoś innego, kobiety umacniają wspólne wartości i poglądy.

Rozmowa jest więc kluczem do kobiecego świata powiązań. Zwierzanie się, plotkowanie, okazywanie troski, szukanie pomocy czy wspólne omawianie problemów to narzędzia, dzięki którym kobiety budują wspólnoty gwarantujące im wsparcie i akceptację.