Płciowość w wychowaniu integralnym

Wychowanie to proces interpersonalny, w którym wychowujący obejmuje swoim oddziaływaniem wszystkie wymiary osoby ludzkiej, a więc: sferę biologiczną, psychiczną, społeczną i duchową. Obejmuje oddziaływaniem wychowawczym także relacje osoby z innymi ludźmi, otaczającym światem i Bogiem (światem transcendencji).

Wychowawca ukierunkowuje i pomaga wychowankowi kształtować taki charakter tych relacji, aby przyczyniały się do wydobycia wszystkich możliwości i w miarę rozwoju biologicznego, psychicznego, społecznego i duchowego umożliwiły stawanie się coraz bardziej autonomiczną, a jednocześnie włączoną w nurt życia wspólnotowego osobą, działającą na rzecz własnego dobra oraz dobra innych.

Wychowanie osób nie może dystansować się od faktu, że rodzaj ludzki składa się z płciowo odmiennych osobników. Wychowanie musi więc uwzględniać, szczególnie w aspekcie rozwijania relacji do samego siebie i innych ludzi, wymiar płciowości. Oznacza to, że wychowanie, jeśli ma być wychowaniem integralnym, musi włączyć działania zmierzające do wydobycia, ukazania i włączenia tych wszystkich treści sposobów zachowania i wartości, które odnoszą się do charakteru ludzkiej płciowości.

Wychowujący pomaga poznać i kształtować to wszystko, co pozwala stawać się pełną kobietą i pełnym mężczyzną w aspekcie właściwości biologicznych, psychicznych, społecznych i duchowych.
Wymienione wyżej założenia odnoszą się także do procesu, który określany jest mianem samowychowania. Samowychowanie jest procesem takim samym jak wychowanie, z tą jedynie różnicą, że wychowawcą, czyli ukierunkowującym, dbającym i modyfikującym oddziaływania, zbieranie informacji, przetwarzanie i wdrażanie ich w życie, jest dany osobnik sam w stosunku do siebie.

Samowychowanie to taki proces, w którym sam człowiek robi coś ze sobą, jest świadom swego działania, jego skutków i chce ponosić odpowiedzialność za ten proces. O ile proces wychowania przez innych jest najsilniejszy w pierwszych okresach życia, a następnie siła oddziaływania innych słabnie lub całkowicie zanika, o tyle proces samowychowania u wielu jednostek może przebiegać odwrotnie. Procesy wychowania i samowychowania przebiegają przeplatając się wzajemnie i wzmacniając, jedynie w kolejnych etapach rozwojowych człowieka ich siła i moc jest różna.

Można przyjąć także, że proces wychowania inicjuje proces samowychowania i daje mu zasadniczą podstawę, fundament. Osobami wychowującymi są przede wszystkim rodzice, gdyż proces ten zaczyna się nieomal w momencie poczęcia dziecka, wtedy to bowiem postawy rodziców, ich styl życia, system wartości pośrednio, na drodze reaktywnej oddziałują na dziecko i formułują pierwsze podstawowe zachowania, postawy, preferencje reaktywne.

Refleksyjne reakcje dziecka pojawiają się znacznie później, wtedy gdy samo jest zdolne dokonywać obserwacji, wyboru informacji, ich przetworzenia i włączenia w struktury poznawcze. Zaczyna się okresem myślenia abstrakcyjnego, a więc mniej więcej od początków 11-12 roku życia. Reaktywne opracowywanie bodźców jest pierwotne, lecz to, co człowieka szczególnie wyróżnia, to refleksyjność.