Początek i koniec

Podczas dokumentacji związanej z pracą nad kolejnymi reportażami telewizyjnymi i filmem dokumentalnym natrafiłem w ciągu ostatniego roku na kilka nieznanych dokumentów związanych z życiem i śmiercią ks. Jerzego Popiełuszki. Oto kilka z nich.

Początek

26 kwietnia 1981 r. w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie odbyło się poświęcenie sztandaru Solidarności z Huty Warszawa. Był to jeden z pierwszych, o ile nie pierwszy związkowy sztandar święcony w kościele po Sierpniu 1980. Uroczystość mogła być pierwowzorem późniejszych słynnych Mszy za Ojczyznę.

Zainteresowała ona także Służbę Bezpieczeństwa. W archiwum IPN, w aktach tzw. Sprawy Operacyjnego Rozpracowania (SOR) Huty Warszawa, odnalazłem na samym końcu teczki kilkustronicową notatkę służbową sporządzoną po tej uroczystości.

Jej autor, esbek z Wydziału III „A” Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych, pisał: „W dniu 26 b[ieżącego] m[iesiąca] udałem się do Parafii św. Stanisława Kostki celem wzięcia udziału w uroczystości poświęcenia sztandaru (...). Stwierdziłem na wieżach kościelnych flagi biało-czerwone i hutnicze czerwono-czarne. Nad zewnętrznym ołtarzem zrobionym na balkonie frontonu kościoła umieszczony był transparent z napisem »Bóg i Ojczyzna«.

Ogrodzenie kościoła było udekorowane flagami państwowymi i Huty Warszawa oraz [wisiały tam] dwa transparenty »Solidarność«. Przy bramie wjazdowej zaparkowany był samochód nagłaśniający huty. Na dziedzińcu przed kościołem, skwerku oraz przyległych ulicach zaczęli się gromadzić ludzie. O godzinie 16.45 ksiądz przez mikrofon z balkonu podał plan przebiegu uroczystości oraz prosił zebranych o zachowanie spokoju i rozwagę w czasie uroczystości”.

Prośba o zachowanie spokoju stała się później charakterystycznym elementem Mszy za Ojczyznę. Pierwsze takie nabożeństwo w żoliborskim kościele zostało odprawione w październiku 1980 r. Później Msze „w intencji Ojczyzny i tych, którzy dla niej cierpią” stały się symbolem stanu wojennego. Od lutego 1982 r. przed ich zakończeniem ks. Popiełuszko lub proboszcz, ks. Teofil Bogucki, prosili, aby „nie dać się sprowokować nikomu, kto chciałby zakłócić nasz modlitewny nastrój”.

Czy w notatce z kwietnia 1981 r. esbek opisał ks. Jerzego Popiełuszkę? Weryfikowałem tę informację ze świadkami i uczestnikami poświęcenia sztandaru Solidarności Huty Warszawa. Zgodnie twierdzili, że takiego wezwania nie było, bo uroczystość połączona z Mszą miała „charakter ekumeniczny”, czyli że brała w niej udział (obok robotników, środowisk medycznych i warszawskich aktorów) także dyrekcja Huty, która wyraziła zgodę na poświęcenie sztandaru.

Środowisko Huty było wtedy intensywnie rozpracowywane i inwigilowane przez SB. Na jej terenie działało wielu donosicieli. Zaś sama uroczystość odbywała się zaledwie kilka tygodni po tzw. wydarzeniach bydgoskich, kiedy podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej funkcjonariusze milicji pobili działaczy Solidarności. W kraju wrzało; Solidarność rozważała strajk generalny w proteście przeciwko temu pobiciu.