Jaka przyszłość dla Kosowa?

Oczywiście, w Kosowie doszło do przypadków dramatycznych naruszeń praw człowieka. Nie kwestionuję zasadności interwencji NATO w 1999 roku – byłem tam w kilka miesięcy później i widziałem blizny po serbskich czasach. Warto sobie natomiast uświadomić, że stwierdzając: „skoro w Kosowie działo się źle, a 90 procent jego mieszkańców to Albańczycy, dajmy im niepodległość”, otwieramy zupełnie nowy rozdział dziejów. Nie jestem do końca pewien, czy wypływa to tylko z poszanowania praw człowieka, w tym prawa do afirmacji własnej tożsamości, czy u podłoża tej decyzji nie leży również swoista utrata wrażliwości na samo pojęcie suwerenności. Niektórym politykom Unii Europejskiej może ona przychodzić łatwo. Obawiałbym się jednak tej ewolucji.

Ogłoszenie niepodległości Kosowa, jakąkolwiek formę by przybrało, dokonać się musi wbrew stanowisku Belgradu i Moskwy oraz – powiedzmy to jasno – z pogwałceniem prawa międzynarodowego. I to wszystko za jawnym przyzwoleniem niemal całego zachodniego świata. Być może Serbia rzeczywiście nie jest dziś, po latach wojen, gotowa do otwartej konfrontacji militarnej, ale czy rzeczywiście perspektywa kolejnej wojny w tym regionie jest całkiem wykluczona?

JAN PIEKŁO: Spędziłem parę lat, relacjonując konflikt na Bałkanach – od wybuchu wojny aż do momentu, kiedy powstała oenzetowska administracja w Kosowie. Potem również odwiedzałem regularnie Bałkany. Spędziłem tam także ostatnie wakacje i muszę powiedzieć, że jestem nieco przerażony tym, co widziałem w Bośni. Nie jestem politykiem, strategiem ani dyplomatą – byłem wyłącznie dziennikarzem, a teraz jestem szefem organizacji, która zajmuje się przede wszystkim Ukrainą. Parę dni temu wróciłem z Osetii Południowej, gdzie widziałem tlący się konflikt do złudzenia przypominający to, co znam z Kosowa i Bośni.
Nie obawiałbym się reakcji Serbii, ponieważ Serbia ma rzeczywiście bardzo ograniczone możliwości. Może po prostu się nie zgadzać i protestować, nie jest natomiast w stanie zbrojnie podbić Kosowa. Była tutaj mowa o legendzie bitwy na Kosowym Polu. Zwróćmy uwagę na to, że jest to etos przegranych. W Polsce mamy etos bitwy pod Wiedniem, która zakończyła się zwycięstwem polskiego oręża – tam etosem narodowym jest etos klęski. Jest to etos samospełniający się: Slobodan Milošević i nacjonalistyczni przywódcy serbscy obiecywali „Wielką Serbię”. Zamiast niej mamy Serbię coraz mniejszą, coraz bardziej okrajaną…

Precedens z niepodległym Kosowem, który właściwie podważa istniejące prawa międzynarodowe, jest w stanie wywołać wspomniany tu „efekt domina”. Przeczytałem dziś w „Financial Times”, że w Abchazji i Osetii Południowej następują jakieś dziwne przegrupowania wojsk, odbywa się tam wzmacnianie kontyngentu rosyjskiego. Rosjanie to dementują. Ale czy przypadkiem nie będziemy tam mieli do czynienia z pewnym faktem dokonanym, który znamy z niedawnej historii Bałkanów? Przypomnijmy sobie bombardowanie Jugosławii przez NATO. Był rok 1999, sojusz znajdował się o krok od decyzji o wprowadzeniu swoich wojsk, gdy tymczasem lotnisko w Prisztinie zdobyli... rosyjscy komandosi. Świat przez moment stanął na skraju nowego konfliktu mocarstw, ponieważ generał Wesley Clark wydał rozkaz doprowadzenia do militarnej konfrontacji z Rosjanami. Generała błyskawicznie odsunięto, rozkaz anulowano, choć do tej pory nie wiadomo do końca, jak to się stało. Zarazem jednak okazało się, jak bardzo Rosjanie są zainteresowani swoją sferą wpływów i jak bardzo są zaniepokojeni tym, że NATO pierwszy raz dokonało czegoś, czego oni się nie spodziewali: interweniowało zbrojnie. To wzbudziło przerażenie i próbę odzyskania statusu światowego mocarstwa – obserwujemy to nadal w putinowskiej Rosji.