Mity na temat mediów

Zwróćmy też uwagę na inny wymiar urealniania fikcji, czyli kreskówki, którymi dzieci są bombardowane od wczesnych lat. Ich bohaterom odrasta odcięta ręka lub noga, kilkukrotne zaś uderzenie człowieka w głowę nie niesie jakichkolwiek negatywnych konsekwencji. W efekcie maluchy zatracają poczucie granicy między rzeczywistością a fikcją. Sześciolatek wychodzi przez okno, wierząc, że tak jak Batman zatrzyma się metr nad ziemią, uratowany zaś wyznaje: „Już nie lubię Batmana”. Inny maluch pouczany przez panią psycholog, by uważał podczas przechodzenia przez jezdnię, twierdzi, że nawet gdy przejedzie go samochód, to się otrząśnie i pójdzie dalej. To drobny fragment tego, co dzieje się w głowach najmłodszych, którym niebezpiecznie zaciera się granica między światem ekranowym i pozaekranowym [12].

Kołem napędowym przytoczonych mitów jest uległość recipenta wobec propagandy, która wyraża się w stosunkowo łatwym dawaniu wiary tym treściom, które przekazują publicznie dysponenci mediów. Postawę tę ujawniają dwa zasadnicze symptomy. Po pierwsze, brak zdrowego krytycyzmu w ocenie treści publikowanych przez środki przekazu; w następstwie tego przyjmuje się aktualnie nagłaśniane hasła za dobrą monetę, nawet bez próby ich weryfikacji [13]. Po drugie, przypisywanie mediom nadmiernie wysokiego autorytetu; osoba o takim nastawieniu powołuje się w swych wypowiedziach na środki przekazu jako na niekwestionowane źródło wiedzy. Ktoś taki – jak argumentuje bp Adam Lepa – preferuje media jako „najlepsze źródło sprawdzonej informacji i gwarancji rozwoju umysłowego”, zamiast regularnie pogłębiać wiedzę, choćby w ramach samokształcenia [14].
 

Nowoczesna jaskinia Platona

Marshall McLuhan stwierdził, że w miarę rozwoju technologii mamy coraz bardziej zapożyczony obraz otaczającego nas świata. Media, zwłaszcza elektroniczne, wprowadzają naiwnego widza w krąg wyimaginowanej rzeczywistości, stwarzając iluzję uczestnictwa w sprawach ludzkości. Zamiast iść na spotkanie, spacer czy do teatru, człowiek wkłada pantofle i ogląda rzeczywistość z perspektywy wygodnego fotela. David Lavery, brytyjski naukowiec zajmujący się problemami kultury audiowizualnej, na zasadzie alegorii objaśnia, że jesteśmy skuci łańcuchami w nowoczesnej wersji jaskini Platona [15]. W ręce trzymamy pilota, poskubując cienie na ścianie jaskini. Coraz mniej prawdopodobne wydaje się, że cienie będą konfrontowane z rzeczywistością, że mieszkaniec jaskini pofatyguje się, aby sprawdzić, co dzieje się na zewnątrz [16].

[12] Zob. tenże, Wyzwania wychowawcze i profilaktyczne epoki mediów, w: E. Krzyżak-Szymańska, A. M. Szymański (red.), W kierunku bezpiecznego życia dzieci i młodzieży, Mysłowice 2007, s. 247.
[13] Zob. A. Lepa, Pedagogika mass mediów, Łódź 1999, s. 132.
[14] Zob. tamże, s. 133.
[15] Według Platona, istnieją wyłącznie idee, tymczasem o rzeczach można powiedzieć, że zaledwie stają się. Jesteśmy, jak mówi Platon, podobni do jeńców, uwięzionych w jaskini i zwróconych twarzami do jej wnętrza, którzy z tego, co się dzieje na zewnątrz jaskini, mogą widzieć jedynie cienie. Znamy bezpośrednio tylko rzeczy, te zaś są cieniami idei.
[16] Zob. D. Lavery, Zdalne sterowanie: rozważania o micie, tłum. A. Piskorz, „Opcje” 1997, nr 4, s. 49-54.