W obronie polskich dzieci

W ostatnich tygodniach głośno się zrobiło o sprawie Norweżki Silje Garmo, której Rzeczpospolita Polska udzieliła azylu na terytorium naszego państwa. Kobieta schroniła się w Warszawie przed działaniami norweskiego urzędu ds. dzieci Barnevernet, który zamierzał odebrać jej dziecko. Niestety, z podobnymi działaniami urzędników spotykają się Polacy mieszkający w Norwegii, a także w Niemczech. – Po sprawie p. Garmo czekam na Niemców, którzy będą prosić o azyl w Polsce. To bardzo ułatwiłoby nam skuteczne działanie z niemieckimi Jugendamtami – mówi „Niedzieli” mec. Stefan Hambura, prawnik z Berlina, który od wielu lat reprezentuje Polaków w niemieckich sądach.

Sidła Barnevernet

Azyl dla Silje Garmo to wielkie zwycięstwo Instytutu na rzecz Kultury Prawnej „Ordo Iuris”, który od początku prowadził jej sprawę przed polskimi władzami. Początkowo Ministerstwo Spraw Zagranicznych odmówiło przyznania azylu, ale prawnicy z „Ordo Iuris” napisali odwołanie. W efekcie decyzja ministerstwa została zmieniona i kobieta z dzieckiem będzie chroniona na terytorium Rzeczypospolitej. Silje Garmo jest najprawdopodobniej pierwszym uchodźcą z Norwegii od czasów zakończenia II wojny światowej.

W 4,5-milionowej Norwegii mieszka ok. 200 tys. Polaków, którzy wyjechali tam ze względu na wysoki standard życia. Niestety, problemy z represyjnym Barnevernetem coraz częściej są udziałem także polskich dzieci. – Mamy kilkadziesiąt polskich spraw, które są do nas zgłaszane. My nie jesteśmy w stanie pomóc tym ludziom, ale kierujemy ich do dobrych norweskich prawników, których sieć zbudował nasz konsul dr Sławomir Kowalski – mówi „Niedzieli” mec. Jerzy Kwaśniewski, prezes „Ordo Iuris”.

Problem wynaturzenia Barnevernet jest związany z silnym lobby urzędników, za którymi stoją duże pieniądze oraz władza. – W przypadku Polaków mieliśmy problem z norweskimi psychologami, których opinie stawały się kluczowe podczas decyzji urzędniczych oraz procesów sądowych. Seria afer w Norwegii pokazała, że środowisko psychologów jest opłacane przez Barnevernet i całkowicie od nich zależne. Opinie są zawsze niekorzystne dla tych, którzy chcą uwolnić swoje dzieci od opresji urzędników. Dlatego bardzo ważne jest to, że udało się zorganizować niezależnych polskich psychologów – tłumaczy mec. Kwaśniewski.

Schemat działania opresyjnych urzędników jest prosty. Na początku są delikatna ingerencja i jednocześnie propozycja wsparcia finansowego. A później nadzór jest eskalowany aż do odebrania dziecka. – Do nas trafiają sprawy krytyczne, gdy dzieci są zabierane bez żadnego uprzedzenia ze szkoły i umieszczane w anonimowej rodzinie zastępczej. Rodzice nie mają prawa się dowiedzieć, gdzie jest ich dziecko. Ta radykalna procedura jest o wiele częściej stosowana wobec cudzoziemców niż wobec Norwegów – mówi prezes „Ordo Iuris”.

W ostatnim czasie brytyjska telewizja BBC ujawniła skandal z psychologiem, który pracował dla Barnevernet, a był pedofilem, wykorzystywał dzieci seksualnie. Został skazany, ale jego opinie psychologiczne, na podstawie których odbierano rodzinom dzieci, nie zostały uchylone. – Po prostu Barnevernet nie widział potrzeby sporządzania nowych opinii – tłumaczy prawnik.

Dziennikarskie śledztwo w celu wytropienia pedofilii w Norwegii pokazało, że po przekazaniu dzieci do opieki zastępczej nikt tych rodzin nie nadzorował. Państwo płaci bardzo duże sumy na utrzymanie dzieci, które stają się ofiarami przemocy seksualnej. – Te dzieci odebrane rodzinom naturalnym były krzywdzone i przez wiele lat nie mogły się doprosić żadnej pomocy – podkreśla mec. Kwaśniewski.

Krytyka na forum europejskim

Norweski system opieki zastępczej nad dziećmi jest najbardziej opresyjny w Europie, jednak skala zjawiska odbierania dzieci jest znacznie większa w Niemczech, gdzie żyje o wiele więcej Polaków. – W Niemczech zabieranych jest rocznie kilkadziesiąt tysięcy dzieci od biologicznych rodziców. Trudno powiedzieć dokładnie, ile w tej liczbie jest polskich dzieci, bo – według nowego prawa – po kilku latach legalnego pobytu jednego z rodziców urodzone w Niemczech dziecko automatycznie dostaje niemieckie obywatelstwo. Wielu małoletnich Polaków w statystykach Jugendamtu figuruje więc jako dzieci niemieckie – mówi mec. Stefan Hambura.

Zarówno w Norwegii, jak i w Niemczech pojawia się często zarzut wynaradawiania dzieci. Małoletni nie mają szansy na rozmawianie w języku polskim ani w domach opieki, ani w rodzinach zastępczych. Zarzut braku szacunku dla tożsamości kulturowej dzieci jest podnoszony zarówno w Niemczech, jak i w Norwegii. Wojciech Pomorski, któremu kilkanaście lat temu Jugendamt odebrał dwie córeczki, podkreśla, że jego dzieci zostały całkowicie zgermanizowane. – Spotkałem się z nimi w listopadzie 2018 r. Nie umiały rozmawiać z babcią, bo oduczono je mówić po polsku – powiedział w Parlamencie Europejskim. To właśnie dzięki determinacji Polaków mieszkających w Niemczech oraz europosłów PiS udało się zorganizować debatę w europarlamencie i zbudować koalicję, by przeforsować krytyczną dla Jugendamtów rezolucję. Niestety, europosłowie z PO głosowali wspólnie z deputowanymi z Niemiec przeciwko rezolucji. – Kolejną ważną inicjatywą Ministerstwa Sprawiedliwości jest przeforsowanie w UE porozumienia, zgodnie z którym kwestie tożsamości kulturowej mają być uwzględniane przy kierowaniu dziecka do rodziny zastępczej. To zasługa wiceministra Michała Wójcika i ministra Zbigniewa Ziobry – podkreśla mec. Hambura. – Już teraz Jugendamty szukają polskich rodzin w Niemczech, które będą mogły pełnić pieczę zastępczą dla polskich dzieci.

To samo musi uczynić Barnevernet, bo choć Norwegia nie jest w UE, to jednak standaryzuje swoje prawo do europejskiego. – Ciosami w Barnevernet były najpierw krytyczny raport przyjęty w czerwcu 2018 r. przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, a później wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ws. rumuńskiej rodziny, której odebrano aż szóstkę dzieci – mówi mec. Kwaśniewski.

Do „Ordo Iuris” dociera bardzo wiele skarg od polskich rodziców, że ich dzieci trafiały do rodzin protestanckich lub ateistycznych, które uniemożliwiały dzieciom praktyki religijne. Jedna z rodzin zastępczych nie pozwoliła, by polskie dziecko przystąpiło do I Komunii św. – Liczę, że porozumienie wynegocjowane przez min. Wójcika zmieni tę sytuację. W Norwegii jest ok. 200 tys. Polaków i nie ma problemu, by oni pełnili pieczę zastępczą dla polskich dzieci – wskazuje mec. Kwaśniewski.

Ponad 100 lat tradycji

Norweski Barnevernet i niemiecki Jugendamt wyrosły ze szczytnych przesłanek północnej Europy. Rozwijały się w tym samym nurcie kulturowym pragmatycznego protestantyzmu. Powołanie tych instytucji do opieki nad sierotami, młodocianymi przestępcami i zaniedbanymi dziećmi sięga przełomu wieków XIX i XX. – Krytyka Barnevernet i Jugendamt jest skutkiem wypaczeń germańskiego modelu sprawowania pieczy zastępczej, w którym państwo ma pierwszeństwo wychowawcze nad dziećmi. Gdy rodzina nie spełnia nawet najmniejszych standardów, to państwo ma możliwość odebrania dzieci i przekazania ich w system Barnevernet lub Jugendamt – tłumaczy mec. Kwaśniewski. – W Polsce, we Francji czy we Włoszech obowiązuje system pieczy zastępczej oparty na tradycji romańskiej, w którym – z różnym natężeniem – pierwszeństwo przed państwem w wychowywaniu dzieci ma rodzina. To rodzice definiują, czym jest dobro dziecka, a nie urzędnicy.

Niemiecki Jugendamt miał również zbrodniczy okres swojej historii. W czasie II wojny światowej Jugendamty przeprowadzały kontrole ciężarnych robotnic słowiańskiego pochodzenia. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu ustaliła, że dzieci „bezwartościowe rasowo” były kierowane do aborcji lub odbierane tuż po urodzeniu niemal na pewną śmierć, a dzieci „wartościowe rasowo” były przekazywane do germanizacji. Krytycy Jugendamtów podkreślają, że w tych instytucjach nigdy nie doszło do prawdziwej denazyfikacji. – Za to bardzo skutecznie wyczyszczono akta polskich dzieci ukradzionych z przeznaczeniem do germanizacji, tak jak np. Dzieci Zamojszczyzny – mówi mec. Hambura.

O ile Barnevernet jest coraz częściej krytykowany przez samych Norwegów, to w Niemczech krytyka systemu Jugendamt jest znikoma. Zmienia się to jednak pod wpływem imigrantów z Polski i innych krajów Europy Środkowej. – Oni mają wpojoną mentalność protestancką, która jest oparta na deifikacji i absolutyzacji państwa oraz jego instytucji. Norwegom po prostu nie przychodziło do tej pory do głowy, że mogą krytykować swoje instytucje państwowe. To się zmieniło dopiero pod wpływem Polaków, którzy cenią sobie wolność i naturalnie się buntują, gdy ktoś nadmiernie ingeruje w ich rodzinę – podkreśla mec. Kwaśniewski. – Rosnący sprzeciw wobec Jugendamtów i presja reformowania tych instytucji także jest zasługą Polaków mieszkających w Niemczech. Cieszę się, że teraz możemy liczyć również na wsparcie dyplomacji i instytucji państwowych z naszej ojczyzny – dodaje mec. Hambura.