Rzym świętych Piotra i Pawła

Rodzina Pryscylli i Akwili była zaprzyjaźniona z rodziną senatora Pudensa. To właśnie jego dom na Eskwilinie miał także gościć apostoła Piotra, stając się kolejnym miejscem spotkań pierwotnej wspólnoty chrześcijańskiej. Dziś mieści się tam świątynia św. Pudencjany, dedykowana jednej z córek senatora. Jesteśmy niedaleko bazyliki Santa Maria Maggiore. Żeby wejść do kościoła, trzeba zejść kilkanaście schodków w dół, poniżej poziomu ulicy. Niedawne badania archeologiczne pozwoliły odkryć fragmenty domu z I wieku przed Chrystusem i pieczęć z imieniem senatora. Olśniewa w apsydzie najstarsza rzymska mozaika z IV wieku – Chrystusowi towarzyszą Piotr z siwymi włosami i Paweł z twarzą o ciemnej karnacji. Córki senatora, Pudencjana i Prakseda (której również poświęcono świątynię nieopodal stąd), ofiarują apostołom triumfalne girlandy.

Wspomniane miejsca modlitwy chrześcijan z pewnością odwiedzał św. Paweł. W Rzymie mówi się jednak, że mieszkał niedaleko Tybru i Largo Argentina. W gąszczu uliczek, za budynkiem Ministerstwa Sprawiedliwości, znajduje się plac z „domami św. Pawła”. Tradycja ta opiera się na pergaminie z 1245 roku, który wspominał to miejsce jako „loco ubi dicitur Pauli”, w którym Paweł nauczał. Dlatego na pobliskiej świątyni S. Maria in Monticelli umieszczono relief przedstawiający nauczyciela otoczonego przez uczniów, a znajdujący się nieopodal kościół św. Pawła alla Regola miał stanąć w miejscu jego domu.

Łańcuchy i bandaże

Wędrując z apostołami Piotrem i Pawłem po Rzymie, nie sposób nie wspomnieć Więzienia Mamertyńskiego, tuż obok Kapitolu i Forum Romanum. Więzienie to powstało już w IV wieku przed Chrystusem. Pokazuje się tam kolumnę, do której podobno przywiązano zarówno Piotra, jak i Pawła. Św. Piotr miał w więzieniu nawrócić dwóch strażników, a woda z tryskającego tam źródła miała posłużyć za wodę chrzcielną nawróconych pogan.

Warto udać się stąd na wzgórze, w kierunku Eskwilinu. Droga do świątyni św. Piotra w Okowach jest bardzo malownicza, zaułkiem pod sklepieniem domu rodziny Borgiów. Bazylika ta powstała w 439 roku po Chrystusie jako miejsce złożenia szczególnej relikwii – łańcucha, którym związany był apostoł w więzieniu w Jerozolimie. Łańcuch podarował cesarzowej Eudoksji biskup Jerozolimy Juvenalis. Kiedy relikwia dotarła do Rzymu, św. Leon Wielki, papież, przyłożył do łańcucha Piotrowego łańcuch, którym miał być skuty w Rzymie św. Paweł za czasów Nerona. Podobno łańcuchy cudownie się połączyły – dziś widzimy je w głównym ołtarzu.

Wśród licznych rzymskich legend o ucieczce Piotra z więzienia, jedna z nich mówi o bandażu, którym apostoł opatrzył sobie zranioną stopę. Uciekając w kierunku via Appia, bandaż zsunął się z jego nogi. Pamięć o tym miejscu pozostała żywa we wspólnocie rzymskich chrześcijan, którzy z czasem, właśnie dla relikwii Piotrowego bandażu, wznieśli tam kościół św. Nereusza i Achillesa.

Podczas wspólnej wędrówki z apostołami po Rzymie nie sposób pominąć via Appia, którą rzymski poeta Stacjusz (żył w czasach Piotra i Pawła) nazywał „longarum regina viarum”, królową długich dróg. Mówiliśmy już, że wkraczał nią do Rzymu Paweł, a wcześniej zapewne także św. Piotr. Droga powstała na długo przed ich przybyciem do stolicy cesarstwa.

Ważnym punktem na via Appia jest dla Polaków kościółek Quo vadis, opowiadający o ucieczce Piotra z ogarniętego prześladowaniem chrześcijan Rzymu – historia uwieczniona w powieści Henryka Sienkiewicza. Warto pójść jednak jeszcze kilkaset metrów dalej. Na via Appia 136 odkryjemy katakumby św. Sebastiana. To chrześcijański cmentarz, na którym, jak głosi tradycja, w 258 roku po Chrystusie na pewien czas złożono szczątki apostołów Piotra i Pawła, w czasie krwawych prześladowań za cesarza Waleriana. W IV wieku, już po ponownym złożeniu ich na Watykanie i przy via Ostiensis, wzniesiono tam bazylikę św. Sebastiana, zwaną niekiedy Bazyliką Apostołów.

Najpiękniejszy plac świata

Rzym Piotra i Pawła to z całą pewnością także miejsca związane z ich męczeństwem i śmiercią. Św. Piotr umierał najprawdopodobniej w cyrku Nerona na Watykanie, krzyżowany, jak podaje tradycja, na własną prośbę głową w dół. Tam na pewno złożono jego ciało, a chrześcijanie, jak wykazały wykopaliska watykańskie, od pierwszej chwili otoczyli jego grób wielką czcią. Żeby zbudować bazylikę nad grobem św. Piotra, trzeba było ściąć wierzchołek wzgórza i wyrównać teren. W 324 roku po Chrystusie cesarz Konstantyn osobiście zainaugurował prace budowlane świątyni. Dziś, dokładnie nad grobem apostoła, znajduje się główny ołtarz watykańskiej bazyliki, przykryty baldachimem z brązu wykonanym przez Berniniego.