Idą Polak, Rusek i Niemiec – czyli o stosunku Polaków do imigrantów

Polacy a imigracja: kilka wniosków

Zaprezentowane dane dotyczące opinii na temat innych narodowości i mniejszości etnicznych skłaniają do dwóch wniosków. Generalnie, akceptacja innych narodowości wśród Polaków znacz­nie wzrosła od lat dziewięćdziesiątych. Po drugie, sympatia jest uzależniona od podziału Wschód/Zachód. Narodowości z Zacho­du i nasi najbliżsi sąsiedzi, którzy należą do Unii Europejskiej, są znacznie bardziej poważani niż obywatele krajów leżących na wschód od Polski.

Badania ujawniają pozytywny stosunek Polaków do imigrantów pracujących w Polsce. Coraz więcej Polaków uważa, że są oni przy­datni dla gospodarki. Znacząca większość Polaków podchodzi libe­ralnie do kwestii uzupełniania niedoborów rynku pracy imigranta­mi. Z drugiej strony zaś, część Polaków obawia się konkurencji ze strony imigrantów pochodzących z krajów dawnego ZSRR, nawet jeśli chodzi o prace, których sami nie chcą podejmować. Obawa ta wydaje się w dużej mierze podyktowana wspomnianą wyżej niechęcią do osób z tego regionu. Należy podkreślić, że akceptacja dla imigrantów jest największa wśród mieszkańców dużych miast i osób dobrze wykształconych.

Jeśli chodzi o pracodawców, ich postawy są w dużej mierze zdeterminowane specyficzną sytuacją polskiej gospodarki. Prefe­rencje dla zatrudniania cudzoziemców wynikają albo z faktu, że nie ma na rynku odpowiednich polskich pracowników, którzy sami wyemigrowali, albo z zapotrzebowania na specyficzne cechy, takie jak umiejętności, ale też pochodzenie rasowe.

Sami imigranci oceniają stosunek Polaków do nich dość niejed­noznacznie. Z jednej strony cieszą się, że mogą tu pracować, z dru­giej zaś strony podkreślają, że przyjechali do Polski z konieczności. Imigranci, zwłaszcza z byłego ZSRR, mają wrażenie, że Polacy traktują ich protekcjonalnie. Wynika to z faktu, że cudzoziemcy pracują nielegalnie, pełnią funkcje usługowe czy wykonują nie­skomplikowane prace, i ze wspomnianej mniejszej akceptacji dla tych nacji. Z drugiej strony, między Polakami a imigrantami wytwa­rza się specyficzna więź oparta na zaufaniu, zwłaszcza gdy chodzi o opiekę nad dziećmi czy osobami starszymi.

Jeśli chodzi o relacje z funkcjonariuszami publicznymi, to istniejące tutaj problemy wynikają z niewielkiego zakresu pomocy, jakiej urzędnicy mogą udzielić swoim klientom (cudzoziemcom). Rozczarowanie cudzoziemców z niewielkiego wsparcia, jakie otrzymują, jest w dużym stopniu uwarunkowane generalną kondycją (ograniczonej) polityki społecznej i jej infrastruktury, a nie spe­cyficznym traktowaniem. Podobnie można ocenić stosunek innych służb do cudzoziemców – ich przedstawiciele nie mają wiedzy na temat odmienności kulturowej i, kierując się protekcjonalnym podejściem, ocierają się o dyskryminację.

Podsumowując, stosunek Polaków do cudzoziemców pozosta­wia wiele do życzenie, chociaż należy podkreślić, że na przestrze­ni ostatnich kilkunastu lat stali się oni znacznie bardziej otwar­ci i w coraz większym stopniu akceptują odmienność kulturową i etniczną. Postęp ten wydaje się efektem dwóch jednoczesnych procesów: migracji Polaków, którzy zdobywają doświadczenia życia w wieloetnicznym otoczeniu, i wzrostu imigracji do Polski wywołanej popytem na prace cudzoziemców. Otwarcie się Polaków, jak i polskich instytucji, na cudzoziemców prowadzi do wzrostu obopólnego zaufania i akceptacji. Należy jednak być ostrożnym w ferowaniu sądów, że Polska jest krajem w pełni otwartym i tole­rancyjnym – odsetek cudzoziemców mieszkających i pracujących pozostaje jednym z najniższych w Unii Europejskiej. Oznacza to, że dopiero gdy skala imigracji zwiększy się, Polska przejdzie praw­dziwy test tolerancji. Jedno jest pewne, dowcipy o Polaku, Rusku i Niemcu przetrwają i takie zmiany.

DOROTA SZELEWA, dr nauk politycznych Europejskiego Instytutu Uniwersy­teckiego we Florencji, pracownik Bremen International School of Social Sciences, autorka wielu artykułów naukowych, m.in. dla „Social Politics“, „Cahiers du Genre“, „Journal of European Social Policy“, „Problemów Poli­tyki Społecznej“ i „Krytyki Politycznej“. Współzałożycielka Fundacji ICRA, zajmującej się analizami polityki publicznej.

MICHAŁ POLAKOWSKI, dr Maastricht Graduate School of Governance, Universi­teit Maastricht. Publikował w „Journal of European Social Policy”, w „Pro­blemach Polityki Społecznej” oraz w „Krytyce Politycznej”. Współzałożyciel Fundacji ICRA, zajmującej się analizami polityki publicznej.