Media: idole i stereotypy kontra autorytety

a) zdolność dążenia do tych wartości poprzez postawę otwartości,

b) fakt dopełnienia się osobowego dzięki uczestnictwu w tych wartościach^[10].

Uczestnictwo autorytetu w wartościach podstawowych polega na zasadzie komplementarności: nie można uczestniczyć w jednej z nich, nie angażując się w pozostałe. Z tej refleksji rodzi się wniosek, że aby autorytet posiadał dojrzałą osobowość, powinien dążyć do doskonałości poprzez jak największe zaangażowanie w rozwijanie wartości transcendentnych.

Wyznacznikiem „dążenia do bycia autorytetem” jest wyznawany system wartości, który opiera się na dwóch filarach: prawdzie i odpowiedzialności. Przekazywać prawdę – oznacza zachować dążenie do obiektywizmu w jej głoszeniu. Papież Jan Paweł II w encyklice Veritatis splendor podkreślał, że sumienie to święta przestrzeń w człowieku, przenikana przez głos i sąd Boga^[11]. Dzięki dobrze uformowanemu sumieniu ludzie są świadomi tego, czy przekazują prawdę. „Być w prawdzie” – oznacza myśleć, mówić i działać w jedynej prawdzie, którą jest Bóg, dlatego człowiek jako obraz Stwórcy to „dzierżawca” prawdy. Zatem działanie autorytetu powinno cechować się pewnością wynikającą z rozpoznania faktycznego stanu rzeczy oraz z najgłębszego przekonania o słuszności. Takie podejście wiąże się z odpowiedzialnością za głoszoną prawdę. Dlatego sąd sumienia autorytetu powinien być autonomiczny i odporny na poklask społeczny.

Termin auctoritas symbolizuje sprawcę rozumianego jako autora i twórcę samego siebie, a w konsekwencji realizatora tych wartości, dzięki którym jest uznawany za autorytet. W tym miejscu trzeba zdać sobie sprawę z różnicy między byciem autorytetem moralnym, a autorytetem w dziedzinie moralności (np. jako dyscyplinie naukowej). Dalsze rozważania wskażą, że autorytet to nie specjalista w danej branży. Podobnego zróżnicowania należy dokonać w przypadku pojęć: „być autorytetem” a „mieć autorytet”^[12]. Niestety coraz częściej da się zauważyć przemianowanie pierwotnego znaczenia autorytetu, co jest szczególnie niebezpieczne w procesie manipulacji opinią społeczną w ważnych kwestiach naszej egzystencji.

„Być idolem”

Idol, z łacińskiego idalum,oznacza „bożka pogańskiego” lub „zjawę zmarłego, upiora, widmo”. Termin „idol”posiada trzy podstawowe znaczenia:

1) złudzenie poznawcze (według F. Bacona),

2) wyobrażenie bóstwa będącego przedmiotem kultu,

3) osoba ciesząca się szczególną popularnością – uwielbiana i naśladowana niemalże bezkrytycznie (aktor, sportowiec, piosenkarz)^[13].

Według francuskiego filozofa J.-L. Mariona idol „fascynuje i przykuwa spojrzenie, ponieważ nie ma w nim niczego, co nie powinno być wystawione na spojrzenie, przyciągać, przepełniać i zatrzymywać spojrzenia. Obszar, gdzie niepodzielnie króluje – obszar spojrzenia, a więc czegoś dostępnego spojrzeniu – wystarcza zresztą do jego przyjęcia; idol przykuwa spojrzenie tylko w takim stopniu, w jakim wchłania go dostępny spojrzeniu świat. Idol zależy od spojrzenia, które zadowala, ponieważ gdyby spojrzenie nie pragnęło się nim zadowalać, nie miałby on dla niego żadnej wartości”^[14].