Najbardziej donośny głos Boga

Katarzyna Woynarowska: – Jak zachowywać się wobec osoby umierającej w cierpieniu? Wielu z nas, gdy trzeba ją odwiedzić, boi się tego, co zobaczy. Nie wiemy, jak się zachować, co powiedzieć. Nie na miejscu są słowa:  „Nie martw się, wszystko będzie dobrze, zobaczysz, że wyzdrowiejesz”...

Ks. dr Tomasz Knop: – Wcześniej czy później każdy z nas znajdzie się w takiej sytuacji. Ktoś, kogo znamy, stanie na progu śmierci… Co zrobić? Czy odwiedzać? Tak. Odwiedzać. Zresztą to będzie jedna z tych rzeczy, z których będziemy sądzeni na Sądzie Ostatecznym...

– Nasz lęk przed byciem obok chorego tłumaczymy tym, że nie chcemy go męczyć, że spokój jest mu teraz najbardziej potrzebny…

– W hospicjum często powtarzamy, że nie tylko farmakologia leczy, także obecność drugiego człowieka ma znaczenie terapeutyczne. Natomiast gdy już znajdziemy się na miejscu, to nie nastawiajmy się na działanie. Pozwólmy, żeby działo się samo. Trzeba przede wszystkim słuchać. Pomilczeć i poczekać. Nie przyspieszać niczego. Uważnie przyglądać się choremu i całym sobą chłonąć jego obecność. Tak wiele można odczytać z twarzy – czy go boli, czy spał w nocy, czy jest zmęczony. Bo może się zdarzyć tak,

że przychodzę w najmniej odpowiednim momencie i ten ktoś nie będzie miał siły rozmawiać. Nie należy się tym zrażać. Mam zwyczaj, że gdy umawiam się z pacjentem, przed wyjściem na spotkanie dzwonię, żeby potwierdzić wizytę.

Jak dzień jest nieodpowiedni, idę w następnym.

– Nawet jeśli ktoś jest nieprzytomny?

– To usiądźmy w milczeniu i weźmy go za rękę. Nie mamy pewności, że on tego nie czuje… Anestezjolodzy mówią, że gdy do nieprzytomnego, podpiętego pod skomplikowaną aparaturę podtrzymującą życie, wchodzi ktoś bliski i bierze za rękę, parametry na monitorach nagle skaczą…

– Czy chorzy czują, gdy się za nich i przy nich modlimy? Czy obecność kapłana ma też znaczenie terapeutyczne?

– Jeśli ksiądz siedzi obok chorego, który opowiada o swoim życiu, to jest już działanie terapeutyczne. To, że ksiądz modli się, też jest terapeutyczne. Gdy udziela sakramentu – spowiedzi i sakramentu chorych – to również jest terapeutyczne. Obok Eucharystii są to sakramenty uzdrowienia.

– Kapelani szpitalni opowiadają, że często słyszą, jak rodziny chorych szepczą między sobą: „Nie straszmy go (chorego) księdzem”…

– Myślę, że przynajmniej połowa ludzi w Polsce sakrament chorych nazywa ostatnim namaszczeniem, który kojarzony jest z agonią. A to nie jest prawda! Sakrament chorych jest dla wszystkich, których życie jest zagrożone. Nawet gdy ktoś choruje na depresję i ma myśli samobójcze, także powinien przyjmować ten sakrament. Gdy ktoś dowiaduje się o poważnej chorobie i jego życie jest zagrożone, to też powinien przyjąć sakrament chorych. Jeśli ktoś idzie na operację, bierze chemię – to tak samo. Może przecież potem wyzdrowieć, ale w tamtej chwili jego życie było zagrożone...

– A nasza obecność w czasie konania… To jedna z najtrudniejszych sytuacji.

– Rodzina często pyta mnie, co zrobić. Mówię wprost: Proszę usiąść przy łóżku. W jedną dłoń wziąć rękę umierającego, w drugą różaniec. I modlić się półgłosem. Nie szeptem, nie głośno, ale półgłosem… Dotyk ręki zawsze korzystnie wpływa na chorego. Koi go modlitwa, nawet jeśli nie może się w nią włączyć. Siedzenie obok, trzymanie za rękę i modlitwa to najlepsze, co możemy wówczas uczynić. To też uspokaja towarzyszących odchodzeniu chorego. Ważne, żeby odchodzić w atmosferze spokoju, łagodności i modlitwy. Można bardzo pięknie odchodzić…

– Rodzina często ma poczucie winy. Pyta, czy uczyniła dla chorego wszystko, co można było zrobić, ma wyrzuty, że nie zdała jakiegoś egzaminu...

– Poczucie winy jest podstawowym uczuciem na etapie hospicjum, a potem żałoby. To poczucie staje się niebezpieczne, gdy jest niepohamowane, gdy jest tak dominujące, że zatruwa zdrowy rozsądek. Wtedy szuka się w nieskończoność nowych specjalistów, żeby ktoś nie zarzucił, że coś zostało zaniedbane, że można było jeszcze więcej zrobić... Wiozą ledwie żywego człowieka na drugi koniec Polski, żeby ktoś nie miał pretensji... Trzeba zadać sobie pytanie: Komu pomagasz? Choremu czy sobie?