Czy państwo może zbankrutować?

Wbrew jednak przedstawionym tu zasadom, państwo jest organizacją, która rości sobie pretensje do zdobywania własności w sposób będący zaprzeczeniem wszelkich zasad prawnych. Posługując się rozmaitymi uzasadnieniami, nieustannie wywłaszcza ludzi z ich własności, na dodatek posługując się w tym celu majestatem narzuconego przez siebie prawa. Przybiera w ten sposób charakter identyczny do wspomnianego powyżej indywidualnego bankruta, który przywłaszczywszy sobie wpierw czyjąś własność (pożyczkę), nigdy jej nie oddaje. Z tej właśnie przyczyny bankructwo stanowi kradzież cudzego mienia.

W świetle prawa naturalnego bankructwo należy zatem uznać za stan permanentny i charakterystyczny dla samej istoty państwa. Polega ono na tym, że państwo nieustannie posługuje się dobrami, które należą do kogoś innego i które powinny zostać zwrócone wraz z należną rekompensatą. Skala i zasięg dokonywanego przez państwo wywłaszczenia przekonuje nas jednak, że dokonanie zwrotu jest praktyczną niemożliwością. Stąd właśnie należy uznać wszelkie podejmowane przez władzę działania za przejaw lekceważenia swoich faktycznych wierzycieli (podatników wbrew woli).

Rzecz jasna powyższe, prawnonaturalne rozumienie bankructwa zostało zastąpione bankructwem pozornym, czyli takim, które wiąże się z określonym sposobem funkcjonowania mechanizmów finansowych (co ciekawe, również narzuconych przez państwo). Wedle tej koncepcji bankructwa, następuje ono wówczas, gdy dane państwo (czyli część ogólnoświatowej sieci organizacji o tym samym charakterze) staje się niewypłacalne względem innych państw lub instytucji finansowych. Za umowną granicę przyjmuje się tu moment, w którym wszystkie zobowiązania przewyższają posiadane przez państwo zasoby. Czy jednak kiedykolwiek w historii zdarzyło się, aby jakiekolwiek państwo poszło w ślady jednostki i zaciągnęło się w niewolę u swych wierzycieli? Pośrednio tak, jednakże nie w sposób, w jaki sobie to wyobrażamy. W historii dochodziło już do przypadków, w których pewien kraj uzależniał się od drugiego w sensie politycznym, jednakże jeszcze nigdy w dziejach urzędnicy i władcy państw nie oddali się w czyjąś osobistą niewolę w celu spłacenia zaciągniętych przez siebie długów. Odpowiedzią państwa na napotkane problemy finansowe jest zawsze zwiększenie obciążeń podatkowych. Za mylne decyzje rządzących bezwarunkowo zawsze płacą ci, którzy utrzymują ich swoją pracą^[4].

W świetle powyższego szczególny strach przed niewypłacalnością pieniężną państwa jest zupełnie nieuzasadniony, gdyż tak naprawdę nie przynosi on niczego, co stanowczo różniłoby się od zwykłego dnia państwowego istnienia. Wręcz przeciwnie, częstokroć dopiero silny kryzys finansowy państwa zmusza je do podjęcia kroków mających na celu ograniczenie skali budżetu. To prawda, że kryzys niewypłacalności państwa przynosi wiele dramatycznych wydarzeń, jak np. demonstracje czy opóźnienie wypłat, ale wiele z tych zjawisk stanowi tak naprawdę konieczny objaw przechodzenia do normalności. Gdyby nie nagły i nieoczekiwany wstrząs, wiele osób nadal z wielką chęcią dążyłoby do dalszej ekspansji państwowego długu.

Wspomniana na samym początku niniejszego tekstu antropomorfizacja państwa przejawia się przede wszystkim w mylnym przypisywaniu mu sposobu działania jednostek. W języku współczesnej teorii społecznej bardzo często można usłyszeć o racji stanu, interesie narodowym lub też dobru wspólnym jako czynnikach uzasadniających pewne konkretne posunięcia w ramach polityki fiskalnej państwa. Zapomina się jednak o tym, że państwo tworzą przecież określone osoby, kierujące się pewnymi konkretnymi interesami. Ponieważ dług państwa nie stanie się nigdy osobistym zobowiązaniem rządzących, za który będą musieli później odpowiadać nawet niewolniczą pracą, korzystają z przemocy dostępnej państwu do osiągnięcia swoich własnych, partykularnych celów. Należy tu zauważyć, że zjawisko to jest nieuchronnie wpisane w samą istotę instytucji państwa, jako opartej na monopolu sprawowania usług ochrony i bezpieczeństwa (a także wielu innych świadczeń), który uniemożliwia jakiekolwiek zarządzanie. Działając w imieniu państwa niejako z definicji nie można przyczyniać się dobru ogółu za sprawą stojącego u podstaw wszelkich interakcji z państwem przymusu, przynoszącego korzyść tylko temu, kto go stosuje. A zatem, mimo iż powszechnie sądzi się, że państwo posiada długi i dochody, tak naprawdę wszelkie jego zobowiązania i zyski są przynależne osobom działającym w jego imieniu.

Formułując powyższy pogląd nie przeczymy oczywiście możliwości istnienia pewnych celów wyznaczonych dla organizacji zrzeszających wiele osób. Jednakże każda organizacja, poza państwem, posiada ustaloną odpowiedzialność ponoszoną przez fundatorów lub inaczej wyznaczony zarząd. Nawet za największymi i najliczniejszymi na świecie organizacjami stoją ostatecznie osoby, które w razie finansowych kłopotów będą zmuszone do ręczenia za długi nawet własnym majątkiem. Dlatego też całkowicie uzasadnione jest mówienie o celach, długach i przychodach organizacji prywatnych. W przeciwieństwie jednak do nich, państwo nie ma swojego założyciela ani osób, które byłyby skłonne ręczyć własnym majątkiem za wszystkie popełnione przez nie przestępstwa wobec prawa naturalnego. Zabrany bezprawnie majątek nigdy nie zostanie oddany w całości. A zatem państwo nie jest w stanie wyjść z długów, ono jest długiem (przywłaszczeniem cudzej własności) w samej swojej istocie.

Przeniesienie uwagi społeczeństwa na kwestię pieniężnego długu państwa oraz związanej z nim konieczności oszczędzania należy uznać za zjawisko poboczne wobec o wiele bardziej kluczowych kwestii. Dług nie bierze się bowiem znikąd, lecz stanowi wynik długofalowej polityki. Moment, w którym wreszcie ogłasza się niewypłacalność, poprzedzony jest przecież wieloletnim procesem zwiększającego się wysiłku zatkania budżetowej dziury. Tego zaś nie sposób osiągnąć bez ciągłego podnoszenia obciążeń podatkowych. Jak już wspomnieliśmy, moment, w którym dochodzi do ogłoszenia niewypłacalności ma jednak ozdrowieńczy efekt, gdyż w pewnym sensie przerywa rozrzutność. Także i wierzyciele mogą tu odegrać pozytywną rolę dając do zrozumienia, że czas udzielania pożyczek się skończył. Największym problemem nie jest więc specyficznie dziś pojmowany kryzys, lecz sam fakt nieustannego i codziennego wywłaszczania. Pobierane nieustannie pod postacią inflacji, przepisów, systemu licencji, pozwoleń i opłat oraz tysięcy innych czynności podatki, stanowią objaw nieustannego kryzysu, który niszczy od środka tkankę społeczną. Wywłaszczanie i czynienie zła pod przykrywką instytucji państwa stało się dla ludzi chlebem powszednim, który przypada nam łykać na każdym kroku. Państwo panuje niepodzielnie nad wszystkimi sferami życia społecznego i nieustannie lekceważy wszelkie protesty swoich wierzycieli (obywateli, którzy sprzeciwiają się jego istnieniu). Bankructwo państw nie jest czymś, co dopiero nadejdzie. Jest ono wpisane w samą ich istotę i doświadczamy go na każdym kroku^[5].

Jakub Woziński - Filozof, publicysta, tłumacz, współpracownik tygodnika „Najwyższy Czas!” oraz Instytutu Milesa; autor książki Libertariańskie abecadło (w druku). Zainteresowania naukowe: metafizyka egzystencjalna, libertariańska teoria prawa i etyki.