Czołówek w gazetach nie było

Ważne teksty dotyczące porwania pojawiały się następnie dopiero 29 października 1984 r., kiedy zostały zamieszczone nazwiska sprawców zabójstwa ks. Popiełuszki. Zresztą już poprzedniego dnia w „Dzienniku Telewizyjnym” wystąpił gen. Kiszczak i podał te nazwiska do publicznej wiadomości. Wtedy też społeczeństwo dowiedziało się, że „organizatorem porwania był kpt. Grzegorz Piotrowski, a współuczestnikami: por. Waldemar Chmielewski, lat 29, wykształcenie wyższe, zatrudniony w resorcie od 7 lat, oraz por. Leszek Pękala, lat 32, z wykształcenia elektronik, zatrudniony w resorcie od 7 lat”. W prasie znalazła się również informacja gen. Kiszczaka o tym, że nie może podać szczegółów z uwagi na to, że podejrzani składają krańcowo różne zeznania: „Niestety, nie mogę obecnie udzielić informacji ani nawet dostatecznie wiarygodnych domniemań co do losów ofiary porwania”. W artykule czytamy też, że „uprowadzenie księdza Popiełuszki nie ma nic wspólnego z przyjętą przez partię metodą rozwiązywania konfliktów politycznych”. We wzmiance prasowej znalazła się jednak adnotacja o „jednej z uzasadnionych hipotez śledztwa, która zakłada, że ofiara nie żyje”. Widać było, że media rządowe przygotowują Polaków na scenariusz wydarzeń, który one już znają.

Prowokacja

O tym, że w prasie znalazła odzwierciedlenie taktyka władz wobec społeczeństwa, świadczy kolejne dawkowanie informacji i stopniowanie napięcia. W „Trybunie” z 30 października czytamy, że trwają nadal poszukiwania księdza oraz że „sprawcy wskazali różne miejsca pozostawienia ks. Popiełuszki, wymieniając m.in. rejon Torunia i Włocławka”. Po raz pierwszy tego dnia pojawiła się wzmianka o ewentualnym wrzuceniu ks. Popiełuszki do Wisły: „Z wyjaśnień jednego ze sprawców wynika, że wrzucił on ks. Popiełuszkę do Wisły w rejonie Torunia. Inni wskazali zalew wodny w okolicy Włocławka”. Identyczna informacja, podana zresztą za PAP, znalazła się na pierwszej stronie „Rzeczpospolitej” w tekście pt. „Trwają poszukiwania ks. J. Popiełuszki” oraz w „Życiu Warszawy” pod takim samym tytułem.

Takie ujęcie miało na celu kreowanie wizerunku władzy jako praworządnej, odcinającej się od uprowadzenia i pragnącej wyjaśnić całą sprawę. Służyły temu odpowiednio dobrane tytuły i nadtytuły, np. w „Życiu Warszawy” znalazł się nadtytuł: „Nie zaniedbamy niczego, co niezbędne, aby prawda o uprowadzeniu ks. Popiełuszki została ustalona do końca”.

Jednocześnie jednak media rządowe nie odstępowały od przedstawiania fałszywego wizerunku ks. Popiełuszki, prezentując go wyłącznie jako działacza politycznego. Teraz czyniono to w nieco łagodniejszej formie niż za jego życia. Jak czytamy w ówczesnej prasie rządowej, „organizator porwania twierdzi, że czyn jego spowodowany został jątrzącą polityczną działalnością księdza Popiełuszki, wobec której postępowanie władz uznawał za nieskuteczne”.

Prasa lansowała też w społeczeństwie tezę, jakoby porwanie ks. Jerzego stanowiło formę prowokacji wobec władzy komunistycznej. Stąd w artykułach znalazły się takie sformułowania: „Zrozumiałe jest nurtujące nas wszystkich pytanie o motywy i cele tej prowokacji” albo stwierdzenia, że sprawcy porwania „posługiwali się nielegalnie użytym sprzętem służbowym Milicji Obywatelskiej. Każe to dopatrywać się w ich działaniu świadomej i dobrze przygotowanej prowokacji”.

Depesza PAP

Prasa nie wyeksponowała też informacji o odnalezieniu ciała ks. Popiełuszki, mimo że był to przełomowy moment od chwili jego uprowadzenia. Informacje na ten temat pojawiły się w gazetach 31 października. W „Rzeczpospolitej” – wprawdzie na pierwszej stronie, jednak dopiero na dole kolumny – został zamieszczony krótki artykuł, będący w istocie depeszą PAP. Tekst zatytułowany: „Odnaleziono zwłoki księdza J. Popiełuszki” stanowi lakoniczną informację, podobną do tej o porwaniu ks. Jerzego. „Ministerstwo Spraw Wewnętrznych informuje, że 30 października br. w późnych godzinach popołudniowych, w wyniku intensywnych poszukiwań przy udziale specjalistycznych grup płetwonurków milicyjnych, w wodach zalewu we Włocławku odnaleziono i wydobyto zwłoki księdza Jerzego Popiełuszki”.

W „Życiu Warszawy” informacja o odnalezieniu ciała księdza również znalazła się na pierwszej stronie, też była to depesza PAP, mało wyeksponowana w gazecie. Znalazła się obok tekstów o XVII Plenum KC PZPR i spotkaniu Wojciecha Jaruzelskiego z Henrykiem Jabłońskim, którzy przyjęli ministra z Finlandii. Podobnie było w „Trybunie Ludu”, w której czołówkę stanowił tego dnia tekst pt. „Polsko-fińskie rozmowy w Warszawie. W. Jaruzelski przyjął P. Vayrynena”.

Również uroczystość Wszystkich Świętych nie stanowiła okazji, by numery prasy codziennej poświęcić pamięci ks. Popiełuszki. „Trybuna” z 1 listopada na czołówkę dała tekst „Naszą codzienną aktywnością umacniamy socjalistyczną demokrację”, a o ks. Popiełuszce jest zaledwie wzmianka na drugiej stronie w dolnym rogu gazety, pt. „Wokół sprawy uprowadzenia i śmierci ks. J. Popiełuszki”. W artykułach w tym samym numerze „Trybuny” znalazły się natomiast teksty poświęcone „Świętu Zmarłych” – bo takiego określenia gazety z uporem używały – wzmianki o ks. Jerzym jednak w nich nie było. Ilustrację do tych tekstów stanowią tablice upamiętniające poległych w czasie II wojny światowej oraz poległych w walce o utrwalanie władzy ludowej, np. tablica w Chodakowie k. Sochaczewa.

Wyraźnie widać zatem, że w pierwszych dniach po uprowadzeniu ks. Popiełuszki ówczesne media tendencyjnie i nierzetelnie informowały o tym wydarzeniu, jak też o odnalezieniu ciała księdza, a potem o losach śledztwa. Ale czego można było oczekiwać od mediów podporządkowanych reżimowi, który dokonał tej zbrodni?