Jerzy Kluger w oczach żony

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – W jakich okolicznościach poznała Pani Jerzego Klugera?

IRENE KLUGER: – Mojego przyszłego męża poznałam w Egipcie po batalii pod El-Alamein (1942 r.). Ja byłam oficerem Armii Brytyjskiej, on był oficerem polskiej armii
gen. Andersa, która walczyła u boku wojsk alianckich.

– Jak to się stało, że Jerzy Kluger trafił do Egiptu?

– Na początku wojny Jerzy wraz z ojcem uciekli z Wadowic na Wschód. W 1940 r. zostali aresztowani we Lwowie przez sowieckich żołnierzy i wysłani do obozu pracy na Syberii. Gdy Rosja zawarła sojusz z Amerykanami przeciwko Niemcom, wielu Polaków przetrzymywanych przez Rosjan mogło wstąpić do armii gen. Andersa. Ta polska armia, poprzez Uzbekistan i Bliski Wschód, dotarła do Egiptu.
Ja byłam w brytyjskim wojsku, które stacjonowało w Aleksandrii i Kairze. Poznaliśmy się, bo Jerzy – tak jak i ja – bardzo lubił grać w tenisa. W owych czasach można było grać w tenisa w klubie oficerskim i tam właśnie się poznaliśmy.

– Poznaliście się, zakochaliście i wzięliście ślub…

– Tak, wzięliśmy ślub w Kairze. Niestety, wojna nadal trwała i Jerzy musiał podążyć wraz z polską armią do Włoch, gdzie uczestniczył w kampanii włoskiej, włącznie z bitwą pod Monte Cassino. Ja natomiast wróciłam do Anglii. Mój mąż dołączył do mnie po zakończeniu wojny. Zaczął studiować na Uniwersytecie w Nottingham, gdzie uzyskał tytuł inżyniera.

– Dlaczego Pani, Irlandka, i Pani mąż, Polak, postanowiliście zamieszkać we Włoszech?

– Przede wszystkim mój mąż zaczął prowadzić interesy z Włochami. Pojechaliśmy do Italii także turystycznie – byliśmy m.in. w San Remo i Positano – i zakochaliśmy się w tym kraju. Poza tym bardzo nam odpowiadał tutejszy klimat – młodsza córka cierpiała na astmę, a we Włoszech czuła się lepiej, natomiast Jerzy mógł grać w tenisa prawie cały rok, bo nie było wówczas krytych kortów (miał naprawdę bzika na punkcie tenisa). Z tych wszystkich powodów postanowiliśmy zamieszkać we Włoszech.

– Jak się wówczas żyło we Włoszech?

– Kiedy przyjechaliśmy tu w latach 50. XX wieku, Włochy wydawały nam się rajem. Ale byliśmy wówczas młodzi, pełni entuzjazmu.

– Pani, katoliczka, ochrzciła swoje córki i wychowywała w wierze katolickiej. Czy to znaczy, że Pani mąż był tolerancyjny z punktu widzenia religijnego?

– Mój mąż, zresztą tak jak i jego ojciec, byli Żydami bardzo tolerancyjnymi. Nie zamykali się w getcie żydowskim i mielu wielu przyjaciół wśród Polaków katolików. Poza tym Żydem jest człowiek, który urodzi się z matki Żydówki, dlatego moje córki – córki katoliczki – nie były Żydówkami i mogły być ochrzczone.

– Kard. Dziwisz nazwał Jerzego Klugera „wielkim polskim patriotą”. Co mąż opowiadał Pani o swej polskiej ojczyźnie?

– To prawda, że mój mąż był wielkim polskim patriotą. Przez ponad 60 lat naszego małżeństwa nie mówił o niczym innym, tylko o Polsce, kraju swego dzieciństwa i młodości, który był również krajem młodego Karola Wojtyły. Nie interesował się aktualną sytuacją polityczną – wolał czytać klasyków polskiej literatury. Co roku w maju, w rocznicę bitwy, jechał na uroczystości na Monte Cassino.  

– Jerzy Kluger, jako żołnierz armii gen. Andersa, uczestniczył w batalii o Monte Cassino. Dla Polaków to bardzo ważny epizod naszej historii…

– Wspomnienia o tej batalii były zawsze żywe w pamięci Jerzego. Opowiadał mi często to wszystko, co zdarzyło się i co przeżył pod Monte Cassino. Nie zapominajmy, że za udział w tej bitwie mój mąż został odznaczony wysokim polskim odznaczeniem – „Polonia Restituta”. Poza tym nie tak dawno władze polskie podniosły kapitana Klugera do rangi majora.

– Kiedy dowiedziała się Pani o przyjaźni dwóch chłopców z Wadowic: Jerzego Klugera i Karola Wojtyły?

– W czasie Soboru Watykańskiego II mój mąż dowiedział się z gazet, że uczestniczy w nim arcybiskup z Krakowa, który nazywa się Karol Wojtyła. Pojechał natychmiast do Instytutu Polskiego, aby się z nim spotkać. Niestety, Jerzy nie zastał Wojtyły, dlatego zostawił swój numer telefonu. Wkrótce po tym Wojtyła zadzwonił do biura męża, pytając: „Czy ty jesteś Jurek Kluger?”. Gdy dowiedział się, że chodzi o jego przyjaciela z dzieciństwa, „poprosił, by przyjechał do niego natychmiast”. W ten sposób przyjaciele z Wadowic odnaleźli się po prawie 25 latach! Od tego momentu byli ze sobą cały czas w kontakcie – gdy kard. Wojtyła był w Krakowie, pisali lub dzwonili do siebie, gdy był w Rzymie, spotykali się osobiście.

– Co się zmieniło w ich stosunkach, gdy kard. Wojtyła został papieżem?

– Mój mąż był u dentysty, gdy dowiedział się przez radio o wyborze Wojtyły na papieża. Wrócił do domu podniecony, ja też byłam podekscytowana – były to nieprawdopodobne chwile w naszym życiu. W poniedziałek po Mszy św., która inaugurowała pontyfikat Jana Pawła II, odbyła się w Auli Pawła VI audiencja dla Polaków. Papież zobaczył Jerzego i uściskali się. Mój mąż często odwiedzał Papieża, a od czasu do czasu chodziliśmy do Papieża na obiad lub kolację całą rodziną – zarówno w Watykanie, jak i w Castel Gandolfo. Te nasze spotkania były zwyczajne, proste, bo postrzegaliśmy Papieża jako kogoś z rodziny, a zarazem były to wydarzenia nadzwyczajne, bo Karol Wojtyła był człowiekiem nadzwyczajnym. Mój mąż mówił zawsze, że Wojtyła już od najmłodszych lat miał w sobie coś więcej niż inni, a widać to było, czegokolwiek by nie robił.