Kobieta i małżeństwo w islamie

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – Islam wprowadza nierówność między mężczyznami i kobietami. Jaką rolę przypisuje się kobiecie w islamie?

O. SAMIR KHALIL SAMIR SJ: – Należy zacząć od stwierdzenia, że islam uzasadnia nierówność między mężczyznami i kobietami. Prawnie głos mężczyzny w sądzie jest wart dwa razy więcej niż głos kobiety. Kobieta dziedziczy połowę tego, co mężczyzna, córka – połowę tego, co syn, bez względu na to, czy rodzina tego chce, czy nie. Ta ostatnia zasada nie jest przestrzegana przez szyitów, dlatego w Libanie niektórzy sunnici podają się za szyitów, aby traktować jednakowo kobiety w przypadku dziedziczenia.

Ale są gorsze rzeczy. Przede wszystkim Koran daje mężowi prawo karania kobiety, jeśli nie spełnia jego życzeń. Sura (rozdział) IV Koranu, zatytułowana „Kobiety”, w wersecie 34. mówi: „Mężczyźni stoją nad kobietami ze względu na to, że Bóg dał wyższość jednym nad drugimi, i że oni rozdają ze swego majątku. Przeto cnotliwe kobiety są pokorne i zachowują w skrytości to, co zachował Bóg. I napominajcie te, których nieposłuszeństwa się boicie, pozostawiając je w łożach, i bijcie je! A jeśli są wam posłuszne, to starajcie się nie stosować do nich przymusu”.

Kobieta jest własnością mężczyzny i musi podlegać we wszystkim mężowi albo swojemu bratu, również młodszemu od siebie. Uderzającym przykładem nierówności między kobietami i mężczyznami jest sposób ubierania się: kobiety muszą zakrywać włosy i głowę (dlaczego nie mężczyźni?), a w niektórych krajach muzułmańskich muszą być całkowicie zakryte. Są też kraje, w których nie mogą prowadzić samochodu lub jeździć na rowerze.

Chciałbym też zwrócić uwagę na ważną sprawę – nierówność wypływa nie tylko z islamskich tekstów prawnych, ale także z psychologii muzułmanów, którzy często uważają się za właścicieli kobiet. Oczywiście, sytuacja jest lepsza w wyższych warstwach społeczeństwa, wśród ludzi, którzy studiowali i konfrontowali się z kulturą zachodnią. Oznaką nierówności jest również poligamia.

– Czy poligamia jest nadal praktykowana?

– Praktykowana jest tam, gdzie mężczyzna może sobie pozwolić na utrzymywanie kilku żon. Ale w społeczeństwach muzułmańskich mąż ma także prawo rozwieść się z żoną i w ten sposób mężczyźni mogą zmieniać żony i jednocześnie nie być poligamistami. A porzucić żonę mężczyzna może w bardzo prosty sposób – wystarczy wypowiedzieć w obecności dwóch męskich świadków: „Porzucam cię” i powtórzyć tę formułę trzy razy (chociaż formalnie powinno się to odbywać przed imamem prawnikiem). W takiej sytuacji dzieci pozostają z ojcem (jeśli mają mniej niż 7 lat, pozostają z matką, a ojciec łoży na ich utrzymanie, ale nie zawsze tak jest). Kobiecie porzuconej bardzo trudno jest ponownie wyjść za mąż.

– Zdecydowana większość nowych imigrantów to młodzi muzułmanie z Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu – Afganistanu, Pakistanu. Wielu z tych młodych ludzi będzie próbowało poślubić europejskie kobiety. Jakie problemy mogą się pojawić, gdy Europejka, z reguły chrześcijanka, wychodzi za mąż za muzułmanina?

– Pierwszy problem – może się okazać, że muzułmanin, który poślubił Europejkę, już ma żonę w kraju pochodzenia. Znam wiele takich przypadków – Egipcjanie, którzy brali ślub w Europie, mieli rodziny w Egipcie. Dla muzułmanina jest nie do pomyślenia, aby żyć bez kobiety i bez stosunków seksualnych, dlatego zawsze starają się mieć kobietę. Ale, prawdę mówiąc, małżeństwo w islamie jest rodzajem umowy, na mocy której mężczyzna – niestety, tylko on – posiada wszelkie prawa, a kobieta może zawsze być oddalona, jeżeli tak pasuje mężczyźnie. Muzułmanin jest przekonany, że kobieta należy do niego. Trudno jest zmienić tę mentalność, bo również prawo islamskie uzasadnia tego rodzaju postawy.

– Jak zachodnie kobiety postrzegane są przez muzułmanów przyjeżdżających do Europy?

– Prawdę mówiąc, zachodnie kobiety są postrzegane jako osoby, które łatwo się oddają. Kobieta ubrana w pewien sposób postrzegana jest jako osoba „lekkich obyczajów”, bez zasad, a nawet jako prostytutka. A co za tym idzie, taka kobieta może być „używana” do zaspokajania potrzeb mężczyzny. To wyjaśnia wydarzenia w Kolonii. Muzułmanie mają trudności w zrozumieniu relacji między kobietami i mężczyznami istniejących w kulturze europejskiej. Oczywiście, na Zachodzie mamy do czynienia z ekscesami w zachowaniu niektórych kobiet oraz w relacjach damsko-męskich, a to pogarsza sytuację i umacnia muzułmanów w przekonaniu, że Zachód jest zepsuty.

– Czy to prawda, że niektórzy imamowie zachęcają młodych muzułmanów, by żenili się z Europejkami? Co się za tym kryje?

– To prawda, bo niektórzy imamowie postrzegają małżeństwa muzułmanów z chrześcijankami jako sposób na propagowanie islamu. Według prawa, to mężczyzna decyduje o religii dzieci, ponieważ dzieci są własnością ojca i dlatego dzieci muzułmanina powinny być muzułmanami. Im więcej muzułmanów poślubi chrześcijanki, tym więcej będzie muzułmanów na świecie. Świat muzułmański ma przeświadczenie, że islam –

jako trzecia i ostatnia z religii objawionych, gdyż uznaje tylko judaizm i chrześcijaństwo (wszystkie inne religie nie są uznawane jako takie) – jest z natury rzeczy najdoskonalszy. Ponieważ muzułmanie są o tym przekonani, uważają, że należy nawrócić na islam cały świat. Niektórzy chcą zrobić to za pomocą świętej wojny, dżihadu, inni – uciekając się do demografii, a więc chcą zaludnić świat muzułmanami.

Musimy też wiedzieć, że z punktu widzenia prawa muzułmanka nie może poślubić chrześcijanina. Chrześcijanin, aby poślubić muzułmankę, powinien oficjalnie przejść na islam i w ten sposób zapewnić, że dzieci będą muzułmanami.

– Niektóre kobiety chrześcijanki uważają, że muzułmanie, których pragną poślubić, żyjąc w Europie, z dala od środowiska islamskiego, będą zachowywać się jak Europejczycy. Czy Ojciec, mając duże doświadczenie duszpasterskie w Europie, zwłaszcza we Francji, Włoszech i w Niemczech, może stwierdzić, że tak właśnie jest?

– Może się zdarzyć, że muzułmanin jest w stanie nabyć, przynajmniej częściowo, niektóre elementy naszej zachodniej kultury. Ale nie jest to automatyczne. Są np. muzułmanie, którzy nawet jeśli mieszkają w Europie od lat, nie akceptują faktu, że ich córki chcą żyć jak zachodnie dziewczęta, mają chłopaków niemuzułmanów – dla tradycyjnej islamskiej rodziny to hańba, więc zdarzają się przypadki, że dziewczęta są wysyłane do ich islamskich krajów pochodzenia, a nawet zabijane przez ojców. Wszystko to wynika z faktu, że tradycja islamska nie zaakceptowała równości mężczyzn i kobiet.

– Dla muzułmanów Mahomet jest przykładem do naśladowania – jaka była jego postawa wobec kobiet?

– To prawda, że Koran ukazuje Mahometa jako doskonały model, a dokładniej „piękny wzór”: „Wy macie w Posłańcu Boga piękny wzór – dla każdego” (Koran, 33:21).

Nie znaczy to jednak, że Mahomet był doskonały i wolny od grzechu. Koran mówi o tym: „Proś o przebaczenie za twój grzech i głoś chwałę twego Pana wieczorem i rankiem” (40:55); „Przeto wiedz, że nie ma boga, jak tylko Bóg! Proś o przebaczenie za twój grzech, i dla wierzących – mężczyzn i kobiet!” (47:19); „Zaprawdę, daliśmy tobie jasne zwycięstwo, aby ci przebaczył Bóg twoje pierwsze i ostatnie grzechy i aby dopełnił Swoją dobroć dla ciebie, i aby cię poprowadził drogą prostą” (48:1-2).

– Wróćmy jednak do sprawy kobiet. Mahomet był poligamistą. Ile miał żon?

– W 595 r. Mahomet poślubił Chadidżę bint Chuwajlid, swoją pracodawczynię, piękną wdowę, 15 lat starszą od niego. Była ona jego daleką krewną i należała do heterodoksyjnej wspólnoty chrześcijańskiej. Mahomet do jej śmierci – w roku 619 lub 620 – był monogamistą. Potem ożenił się z wieloma kobietami, nie mówiąc już o niewolnicach, które mógł nabyć jako zdobycz wojenną (patrz: Koran, 8).

Trzecią żoną Mahometa była A’isza, którą poślubił, gdy miała 6 lat (on miał ponad 50), a ich małżeństwo zostało skonsumowane, kiedy dziewczynka miała 9 lat. A’isza była ulubioną żoną Mahometa i podała wiele jego wypowiedzi uważanych za autentyczne, które zostały przekazane przez siostrzeńca Urwah ibn Zubayr. Liczba żon Mahometa jest przedmiotem dyskusji i waha się od 12 do 17, a do tego należy dodać następnych 7, z którymi małżeństwo nie zostało skonsumowane; nie mówiąc już o nałożnicach – niewolnicach. Wielka egipska uczona A’isza Abd al-Rahman, znana pod pseudonimem Bint al-Shati, napisała słynne dzieło zatytułowane „Żony Proroka”; wymieniła w nim 17 kobiet i przedstawiła ich życie i osobowość (w wydaniu, które ukazało się w Arabii Saudyjskiej, usunięto z opracowania opis jednej kobiety, co do której były wątpliwości).