Wąska droga

Traktat konstytucyjny – kolejny rozdział integracji bez chrześcijaństwa

Projekt traktatu konstytucyjnego najpierw próbowano sprzedać jako kamień milowy integracji, by następnie po fali krytyki rozpocząć anestezjologiczną kampanię, że tak naprawdę mamy do czynienia ze zwykłym uporządkowaniem dorobku traktatowego. Taki uspokajający ton dało się słyszeć także w kontekście interesującej nas preambuły, gdzie jak na dłoni widać było wszystkie uprzedzenia i cały kryzys duchowy Europy.

Znaczenie prawne preambuły czasem podawane jest w wątpliwość. W doktrynie prawa konstytucyjnego pogląd sprowadzający zapisy preambuły do czysto symbolicznego wymiaru jest jednak dość odosobniony. Rozwój prawa i sądownictwa konstytucyjnego powoduje, że odwołania do wartości, aksjologia konstytucji nabiera bardzo istotnego znaczenia. Katalog tych naczelnych wartości jest zwykle zawarty w tekście preambuły. Bezpośrednie stosowanie konstytucji – szczególnie w zakresie praw i obowiązków obywatelskich coraz ściślej opisywanych w samej konstytucji – jest ułomne bez odwołania się do celów i wartości, jakim państwo chce służyć. Biorąc pod uwagę potencjalne kolizje związane z bezpośrednim stosowaniem konstytucji, preambuła staje się klamrą, która spaja porządek prawny. Nawet jeśli nie można z preambuły wyprowadzić Ścisłych norm określających czyjeś prawa i obowiązki, to dostarcza ona wskazówek co do zasad i kierunków interpretacji przepisów zawartych w dalszych częściach konstytucji. Odniesienia do preambuły pojawiają się np. w orzecznictwie trybunałów konstytucyjnych Niemiec i Irlandii.

W wypadku projektu traktatu konstytucyjnego możemy posłużyć się tylko analogiami do doktryny prawa konstytucyjnego, ponieważ sama koncepcja tworzenia konstytucji dla organizacji międzynarodowej, jaką wciąż jest Unia Europejska, jest czymś tak nowym, że żadne inne analogie, a tym bardziej praktyka nie jest znana. Projekt konstytucji dla Europy ma formę traktatu międzynarodowego, jednak jej zawartość, układ, w tym samo posiadanie preambuły, czynią te analogie uprawnionymi. To są powody, by sądzić, że uchwalenie konstytucji dla Europy uczyni z preambuły tekst o podobnym znaczeniu dla Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jakim cieszą się preambuły konstytucji krajów europejskich w oczach ich trybunałów konstytucyjnych.