Fałszywa recepta na szczęście

Niecielesny ból

Nieco szerzej Akwinata wyjaśnia karę złych duchów w kolejnym artykule, w którym pyta, czy potępione duchy cierpią ból. Na początku zaznacza on, że ów ból nie może być rozumiany, jako pewne odczucie cielesne, bo przecież aniołowie nie posiadają ciał. Jednak istnieje coś takiego jak wyższa postać bólu, która polega na prostym akcie woli (simplex actus vountatis). Występuję on wtedy, kiedy wola jest nieustannie informowana przez intelekt, że nastąpiło zjednoczenie ze złem. W naszym wypadku możemy zaobserwować pewną postać tego bólu, jaką są wyrzuty sumienia. Wyrzut sumienia to właśnie pewien rodzaj dotkliwego smutku, który powstaje wtedy, kiedy zorientujemy się, że popełniliśmy jakieś moralne zło. Warto zobaczyć, że zło moralne jest zawsze złem duchowym, a nie cielesnym i dlatego wyrzuty sumienia można zagłuszyć, ale nie ustają one tak, jak ból fizyczny. Człowiek może zaakceptować, fakt swojej grzeszności, jako swego rodzaju przestrogę przed popełnianiem zła w przyszłości, jednak duchowe zło jest trwałe podobnie jak duchowe dobro. Dlatego właśnie nawet w przypadku człowieka, u którego wybór zła nie jest ostateczny, zaleczenie rany zadanej przez grzech nie może dokonać się inaczej jak tylko poprzez działanie Bożej Łaski.

O tym, co było, a nie jest

Św. Tomasz zwięźle prowadzi nas dalej wyjaśniając, że taki ból, który jest prostym aktem woli wynika z tego, że wola sprzeciwia się czemuś. Może to mieć postać pragnienia, aby nie było czegoś, co się zdarzyło, albo, żeby zdarzyło się coś, co nie miało miejsca. Tutaj znowu będzie nam łatwiej zrozumieć karę złych duchów, jeżeli spojrzymy na zło, które nam zdarza się popełniać. Istotą wyrzutów sumienia jest pragnienie, aby nie zdarzył się mój grzech, który już popełniłem, albo, pragnienie abym w przeszłości zrobił jakieś dobro, które zaniedbałem. Zaniedbanie dobra jest przecież także grzechem, na przykład wtedy, kiedy opuszczamy modlitwę, albo marnujemy czas na rzeczy niepotrzebne. W przypadku złych duchów jest podobnie. Św. Tomasz pisze o tym w ten sposób: Jasne jest bowiem, że szatani chcieliby, żeby wiele z tego, co jest, nie było, a było, co nie jest; np. ponieważ są zazdrośni, chcieliby potępienia tych, co dostępują zbawienia. Dlatego trzeba powiedzieć, że jest w nich ból, szczególnie, iż racją kary jest to, że przeciwstawia się woli.^[4] Ich wola jest przede wszystkim przeciwna temu, że nie mogą być szczęśliwi na sposób, w jaki tego chcieli. Odrzucając Boga pozbawili się możliwości realizacji pragnienia, które jest najgłębiej zapisane w ich naturze. Pamiętajmy, że nie oznacza to, iż żałują swego buntu. Oni nie żałują, ale nieustannie pragnąc szczęścia cierpią z tego powodu, że nie mogą go osiągnąć tak, jak sami chcą.  

Upadek i śmierć

Myślę, że w tym miejscu każdy z nas może już odpowiedzieć na pytanie, którego nie zadałem na samym początku tych rozważań: Po co jest potrzebne rozważanie kary, jaką cierpią źli aniołowie? Widzimy jak wielką przestrogą są dla nas kary ponoszone przez złe duchy. Choć w naszym przypadku istnieje możliwość odpuszczenia grzechów i zbawienia mimo naszego odejścia od Boga, to jednak jest tak tylko do momentu naszej śmierci. Zbawcza moc ofiary Chrystusa przywraca nam łaskę zawsze, o ile jesteśmy jeszcze na tym świecie. Św. Tomasz cytując św. Jana Damasceńskiego, który mówi: Tym jest dla ludzi śmierć, czym dla aniołów upadek, zaraz dopowiada słowa swojego komentarza: Jasne zaś jest, że wszystkie grzechy śmiertelne ludzi, wielkie czy małe przed śmiercią są odpuszczalne; po śmierci zaś są nieodpuszczalne - pozostają na wieki.^[5] Można więc powiedzieć, że jeżeli ktoś umiera w stanie grzechu śmiertelnego, znajduje się dokładnie w takim stanie, jak upadli aniołowie. Zatwardziały w złym chce zawsze zdobyć szczęście po swojemu, ale nigdy nie jest w stanie tego osiągnąć. Zatem rozważanie kar ponoszonych przez zepsutych aniołów, jest dla nas przestrogą przed strasznym losem tych, którzy za wszelką cenę chcą buntować się przeciwko Bogu uważając, że sami mają lepszą receptę na życie, szczęście i zbawienie.