Zgłębiać prawdę o bliskości Boga

– Ks. Jan Twardowski napisał w jednym z wierszy: „poezję diabli wzięli, prawie już jej nie ma”. Co Pan na to?

– Nie miał racji, że poezję diabli wzięli, on to pisał, jak myślę, prowokacyjnie, bo wydaje mi się, że dziś akurat najmniej diabli wzięli poezję. Jeżdżę dużo po Polsce i widzę, iż liczba osób piszących wiersze jest olbrzymia. Oczywiście są to wiersze mniej lub bardziej udane, poruszają różne sprawy, ale stanowią ciekawy materiał socjologiczny. Dzie­je się tak m.in. dzięki księdzu Twardowskiemu. Lubiłem go i szanowałem; był jednym z tych, którzy uratowali poezję, głównie dla tych, którzy chcieli koniecznie uwierzyć, którzy wychodzili z rodzin „urzędowo” niewierzących, pozbawionych nawet folkloru religijnego. Z tego płynie jego ogromna popularność. Moim zdaniem, swoją twórczością – szczerą, uczuciową, głęboką, jednocześnie metafizyczną – wypełniał poetycką lukę, przyciągał. Także mnie – choć nigdy nie byłem ateistą, ale miałem poglądy lewicujące. Nie dawałem sobie rady z religią. Poezja Twardowskiego mnie denerwowała i zarazem głęboko poruszała. Uświadamiała i uświadamia nadal, że nie wystarczy tylko wierzyć, trzeba stawiać pytanie: Co to znaczy? W co wierzymy? Czy treść tej wiary nas naprawdę obchodzi?

Wie Pan, w dawnych wiekach malarze wpadli na bardzo prosty pomysł, że mękę Pańską przedstawiali w sposób współczesny sobie. Nawet twarze oprawców były portretami współczesnych. To musiało wywoływać straszliwy wstrząs – ludzie widzieli, iż to się dzieje dzisiaj, to robimy my, to nie jakaś niedotycząca nas historia. Odnosi się to również do nas, dzisiaj. Musimy zrozumieć, co do nas mówi Ewangelia.

– Chce Pan powiedzieć, że poezja religijna może i powinna być w tym pomocna. Taka jak ks. Twardowskiego – prosto mówiąca o Tajemnicy – ale nie tylko?

– Jak najbardziej; chodzi tylko o to, by nie dotykała jedynie warstwy uczuciowej, nostalgicznej, życzeniowej. Weźmy Boże Na­rodzenie – święto rodzinne, będące podstawą polskiej czułości religijnej. Poprzedza je Adwent, niezbędny do zrozumienia istoty tego święta. Tymczasem współcześnie czas ten zanika, zastępuje go, zaraz po Wszystkich Świętych, Christmas Season, bombki i choin­ki w sklepach już w listopadzie, kolędy w supermarketowych głośnikach.

Tracimy zatem poczucie tego, na co, czyli na Kogo, czekamy, bo nie czekamy, i kiedy wreszcie zasiadamy przy wigilijnym stole, jesteśmy wykończeni domowymi porządkami, robieniem pierogów itd. Zmęczeni, jesteśmy w stanie najwyżej rozczulić się nad losem nagiego Dzieciątka, któremu można dać prezencik, zagrać na du­dach, nawet poklepać po niemowlęcej pupce. Kochamy Je, bo jest tak zależne od nas i ta myśl na ogół wyczerpuje naszą relację do Niego. Tymczasem mamy wspaniałą adwentową i bożonarodzeniową poezję!

Śpiewamy np. „Bóg się rodzi”. Proszę zauważyć, że Polacy z największym uczuciem śpiewają fragment „podnieś rękę Boże Dziecię” i dobrze, tylko kim Ono jest? Jak Nieskończony może stać się skończony? Jak Nieśmiertelny może stać się śmiertelny, jak Wszechwieczny może ograniczyć się w czasie? Przecież dla wyznawców pozostałych religii monoteistycznych to istne szaleństwo – Bóg stający się człowiekiem! Cóż za oksymoron! My w to wierzymy, ale powiedzmy sobie szczerze: przez cały okres pierw­szych wieków chrześcijaństwa trwały zacięte spory o kształt tej wiary.

Ta kolęda Franciszka Karpińskiego była takim jakby wiatykiem narodowym w ostatnich chwilach niepodległości przed upadkiem dawnej Polski i jest dla mnie jednym z największych wierszy me­tafizycznych. Bóg naprawdę stał się człowiekiem. Ta niebywała Ta­jemnica winna stanowić fundament chrześcijańskiej poezji, która musi Ją zgłębiać, to znaczy pytać: No i co z tego wynika? Co robimy z prawdą o takiej bliskości Boga? To zresztą pytania stojące, według mnie, przed całym polskim katolicyzmem.

– „Kiedy dziecko się rodzi i na świat przychodzi / Jest jak Bóg, co powietrzem nagle się zakrztusił / I poczuł, że ma ciało…”

–… właśnie…