Wynalazki, które zmienią życie

Przegląd Powszechny 1/2011 Przegląd Powszechny 1/2011

Niektóre z na pozór mało znaczących odkryć, wydawałoby się – czysto „technologicznych”, w krótkim czasie powodowały przeobrażenia porządku społecznego, zmieniały hierarchie wartości, prowadziły do zupełnie nowego postrzegania świata

 

Elektronika

Na rynku pojawiła się niedawno czwarta wersja iPhone’a, czyli słynnego telefonu firmy Apple. Mniej więcej w tym samym czasie Steve Jobs i spółka obdarował nas też iPadem, kolejnym produk­tem, który miał ruszyć z posad bryłę świata. – Najlepszą cechą iPhone’a jest to, że kiedy przekręcimy telefon o 90 stopni, auto­matycznie zmienia się też sposób wyświetlania treści! – mówią złośliwi. Z kolei iPad to tablet, czyli komputer prawdziwie przenośny – przypominający tabliczkę pozbawioną klawiatury (ta może być wyświetlana na ekranie). To chyba znak czasów: dwa nowe urządzenia, które, choć zgrabne i całkiem wygodne w użytkowaniu, tak naprawdę po prostu powielają istniejące już rozwiązania i są w gruncie rzeczy gadżetami. Inna sprawa, że gadżetami, któ­re sprzedają się w milionach egzemplarzy, pomimo słonej ceny. Bez względu na to, ilu jeszcze wersji iPadów i iPhonów doczeka­my się, można śmiało powiedzieć, że w szeroko pojętej elektro­nice użytkowej od dłuższego czasu panuje stagnacja. Jakie nowe wynalazki mogą ją przerwać? Przede wszystkim te, które wymagają wielkich mocy obliczeniowych. Prawo Moore’a wciąż obowiązuje, i choć możliwości kolejnych wersji procesorów przeciętny użytkownik wykorzystuje głównie na symulowanie coraz bardziej realistycznych rozbryzgów krwi wrogów na ekranie, moc oblicze­niowa może nam się przydać także przy innych okazjach, np. przy tłumaczeniu w czasie rzeczywistym, które wydaje się być odległe raptem o kilka lat. Systemy rozpoznawania mowy i przenoszenia jej na tekst wychodzą już z przedszkola, a ich możliwości przestają śmieszyć. Z odwrotnym problemem – syntezą dźwięku na podstawie tekstu – poradzono sobie już dawno temu. Programy translacyjne największy problem miały do tej pory z uwzględnieniem właściwego kontekstu podczas tłumaczenia, nie bardzo radziły sobie też z odczytaniem żartu, czy dwuznaczności. Z mie­siąca na miesiąc stają się jednak coraz bardziej wyrafinowane i choć wciąż mogą np. pomylić „zmiatacza wolnych rodników” (ang. „free radical scavenger”) z „wolnym i radykalnym ścierwojadem”, osobisty symultaniczny tłumacz na dowolny język świata wydaje się być tużtuż. Być może nawet jako aplikacja w dziewiątej wersji iPhone’a.

W naszych domach może też wkrótce zagościć jeszcze jedno urządzenie – uniwersalny czytnik prasy i książek. Oczywiście, już dziś niemal każda gazeta ma swoją wersję w internecie, coraz więcej przygotowuje się też wydań przystosowanych specjalnie do tabletów. Zdigitalizowane książki sukcesywnie pojawiają się w wirtualnych bibliotekach i księgarniach. Do ich „czytania” używa się dziś głównie dwóch urządzeń: wspomnianych wcześniej tabletów oraz czytników wyposażonych w tzw. „elektroniczny papier” (którego alternatywną nazwą jest... „elektroniczny tusz”). Każde z nich ma jednak wady, skutecznie hamujące ich rozpo­wszechnienie. Tablety powielają wiele wad innych komputerów: ich ekrany emitują światło i męczą oczy (to często słabo uświadamiany problem, który sprawia, że 99 osób na 100 wybiera trady­cyjne słowo drukowane), a bateria stosunkowo szybko ulega rozładowaniu. Czytniki wykorzystujace technologię elektronicznego papieru nie męczą oczu (odbijają światło tak jak zwykła gazeta), ich baterie starczają na bardzo długo, ale nie pozwalają za to na odtwarzanie filmów czy innych dynamicznie prezentowanych treści. Do niedawna nie wyświetlały też kolorów. Wspólna wada obu urządzeń: każde z nich to sporych rozmiarów tabliczka, której nie da się złożyć w pół albo zgiąć.

Trudno stwierdzić, czy wygrają czytniki czy tablety. Osobiście stawiam na konkurenta, który pogodzi oba standardy. Będzie to urządzenie elastyczne, wyświetlające kolory i filmy wideo oraz niemęczące wzroku. Na jego dysk automatycznie ściągną się najświeższe wydania gazet i magazynów. Niemal dowolną książkę będzie można kupić jednym kliknięciem (a raczej muśnięciem pal­ca, gdyż obsługiwać się go będzie za pomocą ekranu dotykowego). Baterię trzeba będzie ładować raz na kilka dni. „Urządzenie, które uratowało prasę”, pojawi się do końca następnej dekady.

Energetyka

W 2009 roku zainaugurowała swoją działalność nowa amerykańska instytucja – Advanced Research Projects AgencyEnergy (ARPAE), czyli Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych – Energia. Jak sama nazwa wskazuje, ARPAE ma się zajmować finansowaniem nowatorskich projektów związanych z szeroko pojętą energetyką. Wzorowano ją na legendarnej DARPA – Agen­cji Zaawansowanych Obronnych Projektów Badawczych Depar­tamentu Obrony USA, utworzonej w odpowiedzi na wystrzelenie przez ZSRR „Sputnika 1”; powołano ją do istnienia po to, by „już nigdy USA nie zostały zaskoczone technologicznie na podobną skalę”. DARPA w pełni spełniła pokładane w niej nadzieje i z suk­cesami funkcjonuje po dziś dzień: zawdzięczamy jej m.in. inter­net czy systemy bezzałogowych samolotów wspierających żołnierzy na polu walki.

Projekty finansowane przez ARPAE należą do przeróżnych kategorii. Agencja finansuje realizację pomysłów budowy nowych źródeł energii odnawialnej; wytwarzania paliw ze źródeł biologicz­nych (np. etanolu z celulozy), coraz lepszych baterii i akumulato­rów, ale też rozwiązania prowadzące do bardziej efektywnego wy­korzystania już istniejących zasobów. Niektóre z koncepcji bywają zaskakujące, jak np. akumulator... w płynie, opracowany przez pro­fesora z MIT, służący do magazynowania nadwyżek energii z sieci elektrycznej. Jego najważniejsze zalety: nadzwyczajna zdolność szybkiej absorpcji bardzo dużych ilości energii, wysoka odporność na zużycie (prostota budowy! – akumulator nie ma żadnych części stałych), łatwa dostępność materiałów niezbędnych do produkcji (nie trzeba ich sprowadzać np. z Bliskiego Wschodu), prosty proces technologiczny, znakomity stosunek masy do ilości zgromadzonej energii.

Jest jeszcze korzyść najważniejsza – niski koszt, na co zwrócili uwagę eksperci z ARPAE oceniający projekty; zauważyli, że aku­mulator w płynie ma wreszcie szansę złamać barierę wydatkową uniemożliwiającą dotąd szybkie wprowadzenie na rynek innych urządzeń magazynujących energię elektryczną i łatwe włączanie ich do krajowej sieci energetycznej. Aktualnie istniejące rozwiązania krótkotrwałego „zagospodarowywania” nadwyżek mocy (np. sprężanie powietrza, przepompowywanie wody między zbiornika­mi na różnych poziomach, produkcja wodoru) są mało wydajne, często dość skomplikowane w zastosowaniu, a zwykle po prostu zbyt drogie. Warto zauważyć, że organizacja produkcji i przesyłu prądu elektrycznego, dotąd oparta zwykle na kilku dużych dostarczycie­lach mocy, będzie nieuchronnie ewoluować w stronę sieci bardziej dynamicznej, w której obok dużych elektrowni będą współistnieć tysiące rozproszonych „elektrowni” w skali mikro.

Szybciej, niż się spodziewamy ich funkcję mogą spełnić... go­spodarstwa domowe. Fotowoltaika przeżywa renesans; wydajność ogniw słonecznych rośnie o kilka procent rocznie, a stają się przy tym coraz trwalsze. Nawet na naszej szerokości geograficznej już wkrótce będą w stanie zapewnić większość energii potrzebnej do zasilania domowych urządzeń. Postęp zauważa się też w energety­ce wiatrowej. Dziś ten sposób produkcji energii wciąż jest relatyw­nie drogi, ale koszty ciągle spadają. Kiedy samochody hybrydowe i elektryczne zaczną wreszcie być sprzedawane masowo (najszyb­ciej stanie się to w USA i Japonii), a ich baterie stworzą dodatkowy magazyn energii w „sieci inteligentnej”, nastąpi efekt synergii. Do tego czasu nawet o rząd wielkości może wzrosnąć też efektywność przenośnych akumulatorów. Nadejdzie w końcu czas, że pożegnamy „baterie paluszki”.

 

«« | « | 1 | 2 | » | »»

aktualna ocena |   |
głosujących |   |
Pobieranie.. Ocena | bardzo słabe | słabe | średnie | dobre | super |

Pobieranie... Pobieranie...