Społeczny wymiar wychowania chrześcijańskiego w nauczaniu Kościoła Katolickiego

Analizowana treść deklaracji wskazuje na konieczność uwzględnienia uwarunkowań historyczno - kulturowych środowiska w jakich przychodzi żyć konkretnemu człowiekowi. Ukazuje wreszcie fakt, że cel wychowania chrześcijańskiego mieści w sobie realizację celu wychowania w ogóle. Kreślony w nim ideał wychowania integralnego zawiera podwójny cel: indywidualny i społeczny. Ten ostatni wskazuje na nowoczesność i ewolucje w pedagogicznej myśli Kościoła kładącego nacisk na płaszczyznę społeczną wychowania, która obejmuje troskę o szczęście innych poprzez przysparzanie dóbr społecznych i szerzenie Królestwa Bożego na ziemi.

Jest to zarazem uniwersalne spojrzenie na wychowanie, w którym uwidacznia się jednocześnie indywidualizm i uspołecznienie. Wychowanek nie jest już „urabiany”, ale wezwany do samowychowania.

W nowym ideale chrześcijańskiego wychowania dochodzi do połączenia elementów indywidualizmu (subiektywizm pedagogiczny) z uspołecznieniem (obiektywizm pedagogiczny). Takie połączenie ma miejsce w personalizmie pedagogicznym cenionym w pedagogice chrześcijańskiej i doktrynie wychowawczej Kościoła^[38].

Obecność ideału wychowawczego w dokumentach Vaticanum II

Ideał wychowawczy nakreślony w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim, znajduje swoje rozwinięcie i dopełnienie w pozostałych dokumentach Soboru, a szczególnie w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym (KDK), w Konstytucji dogmatycznej o Kościele (KK), oraz w Dekrecie o apostolstwie świeckich (DA), które stanowią zarazem podstawę dla całej odnowionej nauki Kościoła katolickiego^[39].

Konstytucja dogmatyczna o Kościele, opisując dogmatyczną pozycję człowieka w Kościele i w świecie, postuluje w zależności od potrzeb i ducha czasu kształtowanie określonych postaw w stosunku do świata, do rzeczywistości ziemskiej oraz do człowieka o odmiennych przekonaniach. Konstytucja postuluje potrzebę społecznego wychowania człowieka^[40].

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, ukazując głębokie przemiany które obejmują wszystkie dziedziny życia, wywierające wpływ na człowieka, zwraca uwagę m.in. na konieczność wychowania do pełnej kultury ludzkiej, w której akcentuje wartości inteligencji, sumienia, woli i braterstwa. Kultura bowiem wypływająca „bezpośrednio z natury rozumnej i społecznej człowieka” ma odniesienie „do pełnej doskonałości osoby ludzkiej, do dobra wspólnoty i całej społeczności ludzkiej”^[41].

Omawiany dokument bardzo wyraźnie uwypukla aspekt społeczny celu wychowania, wskazując na potrzebę wychowania człowieka do zaangażowania się na rzecz dobra drugich, oraz do aktywnego włączenia się w zbawczą odnowę świata. Konstytucjaprzypomina, że „Sobór upomina chrześcijan, obywateli obydwu społeczności, aby przykładali się do wiernego wypełniania swych obowiązków ziemskich, kierując się w tym duchem Ewangelii. Odstępują od prawdy ci, którzy wiedząc, że nie mamy tu trwałego państwa, lecz że poszukujemy przyszłego, mniemają, iż mogą wobec tego zaniedbywać swoje obowiązki ziemskie, nie bacząc na to, że na mocy samej wiary bardziej są zobowiązani wypełniać je według powołania, jakie każdemu jest dane”^[42].

Kościół chcąc więc by chrześcijanie „przykładali się” do wypełniania swoich obowiązków ziemskich, kierując się duchem Ewangelii, czuje się zobowiązany i przynaglony, mając na uwadze w sposób szczególny walory i niebezpieczeństwa społeczeństwa pluralistycznego do wprowadzania ludzi w życie społeczne, kulturowe i polityczne, poprzez odpowiedzialne integralne wychowanie^[43].

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym,postuluje więc potrzebę troskliwego wychowania obywatelskiego, patriotycznego i politycznego tak, „ aby wszyscy obywatele mogli spełnić swoje zadanie w życiu swej wspólnoty politycznej”^[44]. Bowiem cała działalność wychowawcza Kościoła zdąża do tego, by „osoba ludzka była zbawiona, a ludzkie społeczeństwo odnowione”^[45].

Tak mocne wyrażenie soborowe wskazuje, iż wymiar wertykalny i horyzontalny są ze sobą ściśle powiązane. Jest to istotne dowartościowanie społeczeństwa jak i społecznej płaszczyzny wychowania.

Nowoczesność ideału wychowawczego doby Vaticanum II, uwidacznia się najbardziej w postulowaniu społecznej i apostolskiej postawie chrześcijan. Pełny wyraz tej prawdzie daje Dekret o apostolstwie świeckich. Jest on pierwszym dokumentem soborowym w historii Kościoła, który obszernie omawia kwestie apostolatu świeckich w Kościele i w świecie.