Lustracja i/lub miłosierdzie

Można przekonywać, że trzeba to wszystko zrobić w perspektywie Kościoła, bo przyjdą inni i zrobią to bez wrażliwości na Kościół, albo przyjdzie SLD, albo jakaś nowa lewica i przedstawi to w sposób wrogi Kościołowi. To jest prawda i tak może być. Powiedziałbym jednak, że dla mnie to „rozbrojenie bomby” nie jest kluczowym argumentem. To strzał w tarczę, ale daleko od dziesiątki. Pada argument, by odkryć bohaterstwo. Oczywiście zachowań bohaterskich można odkryć wiele, ale znajdziemy w tych aktach nie tylko bohaterów.

Argument wiarygodności Kościoła w oczach opinii publicznej, który jest istotny, umieściłbym gdzieś w okolicy 7-8 punktów na naszej tarczy. To nie jest strzał w dziesiątkę, gdyż wiarygodność jest Kościołowi niezbędnie potrzebna, ale nie jest kwestią najważniejszą. Kościół, który słusznie występuje wobec innych jako instytucja stawiająca wysokie wymagania sobie samej, powinien stawiać wymagania jeszcze wyższe, a jak z tym jest, widzimy. Sierpniowy memoriał Episkopatu jest pod tym względem dobry, bo precyzyjnie określa to, co najistotniejsze, że istota zła, współpracy z wrogami Kościoła polegała na dobrowolnym podporządkowaniu się władzy totalitarnej i oddaniu się jej do dyspozycji. Cytuję: Takie podporządkowanie uderza wprost w sumienie tego, który się podporządkowuje. Dlatego też ludziom tak trudno się do tego przyznać, gdyż pod tym względem ich sumienia zostały zdeformowane, złamane. W memoriale jest też wyraźnie powiedziane, że takie działanie ma wymiar publiczny. Biskupi podkreślają wymiar publiczny zgorszenia, chociażby miało to miejsce w niewielkim gronie. Powiedziałbym to własnymi słowami, że był to grzech publiczny, ale ex definitione tajny. Dlatego też ex definitione pokuta musi być jawna, ponieważ grzech był ukryty. To jest kwestia tej wrażliwości na sumienie.

Myślę, że ostatni argument „po co to wszystko” (już blisko dziesiątki), pada po to, by dać możliwość doświadczenia przebaczenia ludziom złamanym, bo trzeba im pomóc, podać rękę w wymiarze społecznym, by budować pojednaną wspólnotę Kościoła. Myślę, że my wciąż jesteśmy na etapie, że jeszcze się waży, jakie będą owoce – dobre czy złe – całego procesu lustracji w społeczeństwie, a w Kościele w szczególności. Wciąż jest szansa, by Kościół po lustracji był nie tylko inny, ale by był przede wszystkim lepszy, bardziej wiarygodny, wymagający i jednocześnie bardziej miłosierny, bardziej stanowczo potrafił się upominać o zasady moralne, ale był też otwarty na grzesznika, umiejący żyć w prawdzie, skrusze; ale być także znakiem jedności. Dla mnie „być znakiem jedności” jest to jedno z najważniejszych zadań Kościoła; jak mówi Konstytucja dogmatyczna II Soboru Watykańskiego „Lumen gentium”. Dlatego to zjednoczenie powinno się odbyć wokół prawdy i pojednania. Zasady moralne wydają się proste, jednak z praktyką jest trudniej. Ostatnio jestem pod dużym wrażeniem wywiadu dla „Gościa Niedzielnego”, który przeprowadził Andrzej Grajewski z bp. Wiktorem Skworcem. Wywiad dotyczy spotkań, rozmów biskupa z SB, którymi zajmował się jako kanclerz Kurii Katowickiej (obecnie jest biskupem tarnowskim). Biskup Skworc mówi, że chodził po cienkim lodzie i przyznaje, że nie wie, jak inni zinterpretują te materiały, gdyż nie wie, co w nich jest. Chcę podkreślić ostatnie zdanie tego wywiadu: Mam świadomość, że ta informacja o kontaktach z SB może być różnie przyjęta, ale trzeba się zmierzyć z własnym życiorysem i poddać, jeśli zachodzą takie konieczności, pod osąd Kościoła, bo (i tutaj jest to, co dla mnie wydaje się najistotniejsze) życiorys każdego duchownego, a zwłaszcza biskupa powinien być przezroczysty. Taka gotowość powinna być naśladowana.