Jak z letniego zrobić gorące

Ostatni wierni

Wbrew zaleceniom biskupów, wierni we Francji czy Québecu wcale nie chcą opuszczać, sprzedawać czy burzyć swoich świątyń. Ani też jeździć na Mszę do sąsiedniej wioski. Przykład pokazany w holenderskim filmie „Ostatni wierni” („Grote Genade”; 2009) jest znamienny. Kapłan przybywający na Mszę przypomina na kazaniu o nieuchronnej konieczności zamknięcia kościoła i zlikwidowania parafii, bo diecezja nie ma ani wystarczających finansów, ani „zasobów ludzkich”. Wszystko ma swój koniec – mówi ksiądz. Nawet Bazylika św. Piotra może zostać zburzona. „Kościół Chrystusa nie zawdzięcza swego istnienia budynkom czy kamieniom. Kościół to ja i ty, i ci, którzy są dzisiaj nieobecni. To na tym powinniście skupić swoje zaangażowanie” – mobilizuje parafian. Trzy z pięciu kościołów ma zostać wkrótce zamkniętych.

Decyzja biskupa wywołuje opór. Wierni chcą zostać „u siebie”, gdyż utrata kościoła stanowi kolejny etap w procesie uśmiercania lokalnej społeczności. Starszy mężczyzna wyznaje, że poznał tam swoją żonę. „Nie przychodziłem tam z powodu kościoła, ale dlatego, że ona tam była. To było nasze miejsce spotkań” – przyznaje. Tam odbywały się rodzinne chrzty, śluby, pogrzeby, jubileusze małżeńskie.

Zamykane kościoły dzielą los małych sklepików czy domów kultury, które zastępują nowoczesne centra rozrywki i hipermarkety na obrzeżach miasta. Kościelny budynek w centrum wioski należał do świata, który odchodzi. „Jeżeli zostanie zamknięty kościół, umrze bijące serce wspólnoty” – konkluduje jeden z członków rady parafialnej. Kościół był elementem struktury społecznej. Dzisiaj w dużej mierze wyczerpał już swą socjalizującą rolę.

Problem właściwej relacji między Eucharystią, wspólnotą a księdzem dotyka także polskie diecezje. Wiele parafii ma tzw. kościoły filialne. Na niektórych filiach w adaptowanych kaplicach zbiera się czasami nawet tylko kilka osób. Nieraz zaskakuje determinacja mieszkańców, by mieć Mszę „u siebie”. Niejednokrotnie trudno nawet porównywać jakość liturgii w kościele parafialnym i w małym kościółku filialnym. Ale wierni o wiele bardziej od jakości liturgii cenią sobie jej swojskość i – tak jak we Francji – wcale nie chcą jechać do sąsiedniej wioski.

***

Na pytanie, jak ma wyglądać duszpasterstwo przyszłości, nie ma prostych odpowiedzi. Coraz poważniejszy dylemat to konieczność wyboru między strategią pastoralną a misyjną. Francja, Québec, Holandia, a także coraz bardziej Niemcy to regiony, gdzie księża muszą się skoncentrować na duszpasterskim zaspokojeniu tych, którzy są. A przecież są jeszcze katolicy „od wielkiego dzwonu” – kulturowi, którzy od czasu do czasu przyjdą po kościelną „usługę”. Na działalność ewangelizacyjno-misyjną nie ma już czasu i sił. Zresztą w Polsce jest w pewnym sensie podobnie. Bardzo często jeden etat księdza to katecheza szkolna dzieci i młodzieży, drugi – duszpasterstwo. A gdzie czas na ewangelizowanie dorosłych?

Nie wiadomo też, w jakim kierunku ma pójść struktura parafialna. Duszpasterstwo w wielkich miastach dąży do specjalizacji, stąd coraz częstsze zjawisko churchingu, czyli swobodnego wyboru kościoła dla siebie. W duszpasterstwie miejskim włączają się mechanizmy wolnorynkowe: gdzie indziej mieszkam, gdzie indziej pracuję, gdzie indziej jeszcze oddaję się rozrywkom, gdzie indziej też chodzę na Mszę. Przecież mogę wybrać. W mniejszych społecznościach wciąż jeszcze dominuje tradycyjna struktura lokalna, a pojedyncza parafia z minimalną obsługą kapłańską musi zaspokoić wszystkie potrzeby wiernego – każdego wiernego, tego od niedzieli i od święta, tego od codziennej Eucharystii i tego, który sam na nią nie przyjdzie, najwyżej da się przynieść do kościoła dwa razy – w beciku i w trumnie.