Czy Chiny zdominują gospodarkę świata?

Interesują nas tutaj formy dominacji wynikające z pozycji ekonomicznej kraju, który kieruje się własnym interesem, niekoniecznie budowanym kosztem partnerów. Nie rozpatrujemy zachowań agresywnych, polegających na wykorzystywaniu własnych możliwości gospodarczych do osiągania czysto politycznych korzyści.

Jak jest zbudowana współczesna gospodarka?

Żyjemy w epoce poprzemysłowej, którą wyprzedziły w czasie społeczeństwa rolnicze i przemysłowe. Oznacza to, że w nowoczesnym kraju struktura produktu krajowego brutto (PKB) przedstawia się, w uproszczeniu, następująco. Na rolnictwo przypada kilka (parę) procent całości, na przemysł (a z nim na budownictwo) nieco ponad 20%, reszta PKB należy do usług. Nierzadko w PKB zaczyna się wyróżniać jeszcze sektor innowacyjny dostarczający nowe produkty i technologie.

W Bułgarii np. struktura ta przedstawia się 6, 32 i 62%, w Unii Europejskiej 2, 27 i 71, w USA 1, 20 i 79. W Chinach udziały te są zupełnie inne: 11, 50 i 40%, co oznacza utrzymywanie się w tym kraju tradycyjnego rolnictwa i relatywnie słaby rozwój sektora usług. Z kolei udział zatrudnienia we wskazanych trzech częściach gospodarki ma w Chinach postać: 43, 25 i 32%.

Jak widzimy, liczba ludności pracującej w rolnictwie pozostaje duża, tworząc potężny zasób pracy do wykorzystania w przyszłości poza tym sektorem. Aktywizacja tych ludzi tworzy jeden z podstawowych elementów chińskiej strategii gospodarczej. Chiński przemysł jest bardzo duży, bezwzględnie i relatywnie, na tyle, że zmusza go to do produkowania nie tylko na rynek krajowy, ale i dla odbiorców zagranicznych. Z tego powodu gospodarka tego wielkiego kraju nie może zerwać więzów z resztą świata.

Już tych kilka liczb wskazuje na zjawisko przesunięcia się produkcji przemysłowej z wielu krajów świata do Państwa Środka. Daje się też zauważyć proces dezindustrializacji, zmieniają się materiały potrzebne do wytwarzania wielu produktów, co jest, m. in. przyczyną spadku popytu na niektóre rodzaje stali i artykuły chemiczne5. Odchodzi w przeszłość, ale nie do końca, dobrze znany krajobraz przemysłowy z dymiącymi kominami i wielką społecznością pracowników fizycznych.

Z tych powodów uważa się, że kraje wysoko rozwinięte, już dzisiaj i w czasach nadchodzących, muszą się skoncentrować na wytwarzaniu nowych dóbr i usług, rezygnując z produkcji masowej na rzecz krajów biedniejszych. Ich domeną pozostaje koordynacja procesów produkcji, projektowania, dystrybucji i finansowania w skali świata, możliwa dzięki powiązaniom kapitałowym jednostek produkcyjnych z różnych części globu.

Zmienia się geograficzne rozmieszczenie produkcji dóbr, podobne zjawisko notuje się też w przypadku usług. Przemieszczanie się sektora usług z Północy na Południe ułatwia ich podzielność, dzięki czemu niektóre prostsze czynności składające się na określoną złożoną usługę nietrudno przesunąć do kraju o tańszej pracy. Na przykład, zdjęcie rentgenowskie zrobione w USA przekazuje się elektronicznie do opisu w Indiach, co w przypadku Ameryki oznacza import „komponentu usługi medycznej” świadczonej na antypodach.

Jak bardzo zmieniły się Chiny?

Na przekór teorii Marksa rewolucje komunistyczne wybuchły nie w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie miały stanowić konieczny wyższy etap rozwoju, lecz w krajach biednych, niezdolnych uporać się ze swoim zacofaniem. Zcentralizowane Chiny pozostały także po rewolucji krajem w dużej mierze rolniczym, mało znaczącym w gospodarce światowej. Głośne eksperymenty Mao Tsetunga w rodzaju „wielkiego skoku” i „rewolucji kulturalnej” pamiętamy jako niepozbawione okrucieństwa próby osiągnięcia szybkiego sukcesu, z góry skazane na niepowodzenie.