Papież-profesor w rodzinnej Bawarii

Nadawca - prof. dr Joseph Ratzinger

Główny heraldyk Watykanu toskański szlachcic Andrea Cordero Lanza di Montezemolo oniemiał z przerażenia, kiedy dwa dni po konklawe Benedykt XVI przedłożył mu projekt papieskiego herbu. Po raz pierwszy w dziejach papiestwa jego nieodłączna ikonograficzna inkarnacja tiara - potrójna korona namiestnika Chrystusa, miała zostać zastąpiona zwykłą biskupią mitrą [1]. Heraldyczny przełom, zwiastujący pokorę właściciela i pełnionego przez niego urzędu? Tak, ale nie tylko. Bowiem jeśli trzy korony symbolizowały potrójną władzę biskupa Rzymu „jako ojca książąt i królów, sternika świata i namiestnika Chrystusa” [2], to rezygnacja z heraldycznej symboliki była delikatnym sygnałem wysłanym w stronę prawosławia [3]. Benedykt XVI, papież aksamitnych kroków i subtelnych sygnałów? A może to przypadek zadecydował, że główny heraldyk Watykanu kapelusz kardynalski otrzymał od byłego Hitlerjungen 24 marca 2006 roku, w rocznicę masakry dokonanej przez SS w jaskiniach ardeńskich pod Rzymem, gdzie zginął ojciec Corderosa?

---

1. Z dotychczasowego kardynalskiego herbu Benedykt XVI przejął trzy elementy: augustiańską muszelkę, murzyńską głowę i sylwetkę niedźwiedzia. Złota augustiańska muszelka posiada potrójną symbolikę. Po pierwsze, konotuje postać św. Augustyna. Podług legendy biskup Hippony, przechadzający się wzdłuż brzegu morza i rozważający tajemnicę Trójcy Świętej, napotkał chłopca, który muszelką czerpał morską wodę i przelewał ją do dziury wykopanej w piasku. Przypatrując się tej scenie, Augustyn pojął, że prędzej dzieciak wyczerpie morze muszelką, niż on sam wyjaśni tajemnicę Trójcy. Dla intelektualisty i teologa Ratzingera, podobnie jak dla Augustyna, wiara nie jest zaprzeczeniem rozumu (fides querens intellectum, wiara szuka zrozumienia). Rozum jednak musi znać swoje ograniczenia i podrzędność wobec wiary, która jest jego rozszerzeniem do nieskończoności. Po drugie, muszelka od wieków symbolizuje pielgrzyma. W ten sposób Benedykt pragnął nawiązać do tradycji swojego poprzednika, który jako Wielki Pielgrzym dotarł do każdego niemal zakątka ziemi. Dlatego też podczas swojej mszy intronizacyjnej Benedykt XVI miał na sobie przyozdobiony muszelkami ornat. Po trzecie, muszelka uświetnia herb starego szkockiego klasztoru w Ratyzbonie, z którym obecny papież czuje się wyjątkowo silnie związany.

Ukoronowana murzyńska głowa natomiast jest odwiecznym symbolem diecezji Fryzyngi, założonej w VIII wieku, a w roku 1821 podniesionej do rangi metropolii Monachium-Freising, której Joseph Ratzinger był arcybiskupem w latach 1977-1981. Do dnia dzisiejszego głowa Murzyna często występuje w heraldyce europejskiej, choć przeważnie na herbach rodem z Sardynii i Korsyki. Także na herbie papieża Piusa VII (Barnaba Gregorio Chiaramonti 1800–1823) odzwierciedlone są trzy murzyńskie głowy. Z kolei brązowa sylwetka niedźwiedzia z siodłem na plecach przypomina postać pierwszego biskupa Fryzyngi, św. Korbiniana (680-730), który udając się ongiś konno do Rzymu, został napadnięty przez potężnego niedźwiedzia. Świętemu udało się jednak nie tylko poskromić napastnika, ale i zmusić go do zaniesienia bagażu aż do Rzymu.

2. Podług Liber pontificalis wydanego przez papieża Klemensa VIII w 1596 roku.

3. Sygnał ten staje się jeszcze bardziej czytelny w świetle dalszych posunięć papieża w „polityce wschodniej”, jak chociażby wysłania do Moskwy kardynała Waltera Kaspra, rodaka wprawdzie, ale podczas konklawe nie należącego do zwolenników jego wyboru. Benedykt XVI, na którym nie „ciąży odium” powalenia na kolana komunizmu, poprawia stosunki z Chinami. Obecna „odwilż” na tym odcinku pozwoliła już na nadanie purpury krytycznemu wobec reżimu w Pekinie biskupowi Hongkongu. Ponadto w Watykanie coraz głośniej mówi się o przeniesieniu nuncjatury z Taipeh do Pekinu, jeszcze przed chińską olimpiadą w 2008 roku.