Uzależnienia – pułapki dla szukających szczęścia

9. Podstawową formą ochrony przed uzależnieniami są programy profilaktyczne. Czy można na tym poprzestać? Jakie braki profilaktyki uzupełnia wychowanie charakteru?Same programy to za mało. Osobowość, charakter człowieka kształtuje się od najmłodszych lat. Największy wpływ na to, kim się stajemy, ma rodzina.

Należy pamiętać, że szkoła w wychowaniu powinna wspierać rodzinę, ale pełnej odpowiedzialności nigdy przejąć nie może. W szkole dziecko może nauczyć się pewnych postaw i umiejętności społecznych (związanych z komunikacją, asertywnością, współżyciem w grupie, radzeniem sobie z presją mediów i rówieśników, umiejętnością poszukiwania i udzielania wsparcia).

Nawet jeśli młody człowiek dodatkowo spotyka się z akceptacją grupy rówieśniczej, nigdy nie zastąpi to kochającej i zdrowej rodziny. Często szkoła staje w sytuacji, w której musi wyrównywać braki, których tak naprawdę wyrównać się nie da.

Psychoterapeuci i specjaliści w dziedzinie profilaktyki zwracają szczególną uwagę na dwa czynniki chroniące dziecko przed zaburzeniami zachowania: więź między rodzicami i dziećmi oraz wyznaczanie granic dla zachowań dziecka. Wg koncepcji Rossa Campbella, amerykańskiego psychiatry i psychoterapeuty, w wychowaniu dziecka niezbędna jest miłość i zdrowa dyscyplina.

Mądra, bezwarunkowa miłość stanowi podstawę więzi między rodzicami a dzieckiem. Dzieci dorastają w świecie stworzonym przez ludzi dorosłych i szybko uczą się obowiązujących w nim reguł. „Nasiąkają” tym, co otrzymują i tylko to są w stanie oddać. Campbell podkreśla znaczenie dyscypliny, zwraca jednak uwagę, że karność osiąga się przede wszystkim miłością a nie karami. Dziecko musi odczuwać miłość rodziców, nie mogą oni jednak akceptować wszystkich jego zachowań.

Listy czynników ryzyka, jak też czynników chroniących wskazują, że nie możemy oddziaływać wyłącznie na objawy dysfunkcji, skupiając się tylko na zachowaniach młodzieży. Objawy te mają swoją przyczynę, dlatego też w działania profilaktyczne skierowane do młodzieży należy włączać rodziców oraz innych znaczących dorosłych (nauczycieli).

10. Jakie cechy osobowości otwierają na uzależnienia (jakie są czynniki ryzyka)?

Wśród czynników ryzyka oraz jednocześnie czynników chroniących za najważniejsze uważa się: czynniki związane z sytuacją rodzinną, sytuacją szkolną, czynniki osobowościowe, związane z grupą rówieśniczą oraz zaangażowanie religijne, bądź też brak tego zaangażowania. Czynniki osobowościowe stanowią więc jeden z elementów ryzyka.

Prawdopodobieństwo występowania zachowań ryzykownych jest tym większe, im więcej czynników ryzyka zostanie skumulowanych. Wśród czynników osobowościowych u młodych osób podejmujących zachowania ryzykowne, obserwuje się wiele wspólnych, takich jak: wysoki poziom lęku i niepokoju, słabą odporność na frustrację, niską samoocenę, niedojrzałość emocjonalną i społeczną, słabą kontrolę wewnętrzną, nierealistyczne oczekiwania wobec siebie i otoczenia, poczucie odrzucenia.