Uzależnienia – pułapki dla szukających szczęścia

11. Jakimi cechami charakteru (cnotami) powinien dysponować człowiek, by chronić się przed uzależnieniami?

Silna wola – ale to za mało, bo jak pisałam wcześniej: uzależnienie najwcześniej upośledza właśnie „silną wolę”, ponadto kształtowanie wytrwałości, umiejętności przeżywania niepowodzeń i porażek życiowych – bardzo ważne! Młodzi ludzie w okresie dojrzewania przeżywają wiele niepowodzeń i stresów. Strategia unikania (ucieczki) niejednokrotnie staje się powszechnym sposobem na radzenie sobie z negatywnymi emocjami i trudnościami życiowymi, dlatego tak ważny jest ten aspekt.

Z innych ważnych cech charakteru można wyliczyć: odpowiedzialność, sumienność, przezorność, racjonalność, cierpliwość. Takie cechy, jak: ciekawość świata, otwartość, twórcza i dociekliwa postawa na pewno wadami nie są, ale wobec dużego wpływu grupy rówieśniczej mogą być impulsem do podejmowania zachowań ryzykownych.

12. Jakie są różnice pomiędzy sytuacją uzależnienia młodzieży a osób dorosłych?

Młodzież uzależnia się szybciej, głównie ze względu na właściwości psychofizyczne organizmu, ponosi też większe konsekwencje ze względu na wpływ środka uzależniającego. W przypadku dzieci bardzo często prowadzi to do nieodwracalnych zmian.

Pozytywny okazuje się jednak fakt, że młodzież jest plastyczna, podatna na oddziaływania. Jeśli zmiany w zachowaniu nie zaszły bardzo daleko (do sytuacji, gdy potrzebna jest resocjalizacja) oddziaływania na młodzież mogą być skuteczne. W profilaktyce uzależnień bardzo mocno akcentuje się rolę programów rówieśniczych oraz pracę z liderami młodzieżowymi.

U podstaw tych działań leży potwierdzone badaniami zjawisko silnego wpływu rówieśników na młodych ludzi w okresie dorastania. Dużą rolę mogą odegrać pozytywni liderzy młodzieżowi. Atrakcyjny rówieśnik lub nieco starszy kolega ma znaczną siłę oddziaływania, ponieważ stanowi pozytywny wzorzec do modelowania zachowań, może negować destrukcyjne normy grupowe oraz osłabiać błędne przekonania normatywne (np. wszyscy piją, wszyscy współżyją przed ślubem, każdy musi spróbować).

Wg Z. Gasia pozytywni liderzy młodzieżowi w różnego rodzaju programach pełnią różne role:

• indywidualnych doradców i słuchaczy;
• łączników z profesjonalnymi programami;
• liderów szkolnych programów zwiększających samoświadomość uczniów oraz poprawiających klimat szkoły;
• wzorców ról dla uczniów z problemami;
• organizatorów różnych działań edukacyjnych.

Z powyższych, z konieczności skrótowo ujętych odpowiedzi na pytania, jakie zostały postawione, w oczywisty sposób wynika prawda, że wszelkie uzależnienia tylko chwilowo i tylko na początku mogą dać wątpliwą namiastkę szczęścia w postaci nietrwałej przyjemności, szkody natomiast, które są skutkiem uzależnień bywają ogromne, długotrwałe i często nieodwracalne.

Wniosek wypływa stąd jednoznaczny: z uzależnieniami trzeba walczyć na wszelkie możliwe sposoby, przede wszystkim zaś chronić przed nimi dzieci i młodzież, jeśli chcemy, aby przyszłe pokolenia Polaków cieszyły się zdrowiem fizycznym i psychicznym.

****

Renata Nowak - Pedagog, nauczyciel w Medycznym Studium Zawodowym im. prof. St. Liebharta w Lublinie, wykładowca Instytutu Edukacji Narodowej. Zajmuje się wychowaniem prorodzinnym w szkole, wychowaniem do życia w rodzinie