Nie wierzę już tej rzece

Stoję na wale wiślanym we wsi Zastów Karczmiski, gmina Wilków. Razem z Ireną z Kępy Choteckiej i Reną z Zastowa – obie są nauczycielkami w miejscowych szkołach. Obie dotknęła powódź. Zresztą w promieniu kilkunastu kilometrów nie ma innych ludzi. Gmina Wilków w czasie tegorocznej powodzi ucierpiała najbardziej w całej Polsce. 4 tys. ludzi straciło dobytek, utonęło 95 proc. gminy. W zasadzie nie ocalał nikt. W mniejszym lub większym stopniu ludziom rozsypało się życie.

–  Wiele zależy od tego, gdzie stał dom. Na przykład ten domeczek niedaleko rzeki, to na podpałkę można porąbać. Calutki. Miał pecha – dostał frontalnie – poszło na niego główne uderzenie wody, kiedy rzeka wyrwała dziurę w wale na Wiśle – mówi Irena.

Zastów Karczmiski i Zastów Polanowski to dwie duże wsie w gminie Wilków, obie leżą blisko wałów wiślanych i w obu ludzie nie pamiętają powodzi. Przynajmniej nie takiej.

– Mówili nam, że nie będzie źle. My tu od pradziada siedzimy, wcześniej nas nie zalewało, więc uwierzyliśmy. A tu wody w rzece więcej i więcej. Wszyscy stali na wałach. Pracowaliśmy jak wariaci. Nawet staruszki i dzieci. Najmłodsze pochodnie trzymały. Jakieś 5 km jest tych wałów. Niby niewiele, ale roboty huk. Mówili, że w jednym miejscu wał jest mocny. Żeby sobie dać z nim spokój. Nikt z naszych tego kawałka nie pilnował. I patrz, pani, dziwnym trafem właśnie tam pękł... U nas mówi się tak: Poświęcili nas, żeby Kazimierz Dolny uratować, a może i Warszawę. Myśleli – dwie wsie, wielkie rzeczy – odszkodowania się popłaci i po sprawie. Ale widać na mapy dobrze nie popatrzyli, bo Zastów leży wyżej niż Wilków i inne wsie. I jak woda runęła, to najpierw szła tam, gdzie niżej. Potopiło ludzi, że strach. I już nas czapką zakryć się nie udało. Cała Polska widziała...

O dziwo, domy drewniane lepiej się mają niż murowane. Otworzysz okna i drzwi, to przeciąg dom wysuszy. Murowane stękają, trzeszczą i pękają. Na którymś podwórku kilku mężczyzn ogląda elewację domu. – Niedobrze – mówią – tynk ozdobny, trzeba odkuwać, bo zimą ściany rozsadzi.

Stanisław: – Jest coraz gorzej. Do mnie przyszedł inspektor budowlany, obejrzał mury i mówi, że jestem szczęściarz – dom w porządku. Podpisał papiery i poszedł. Za tydzień wołam drugiego. Pokazuję, jak pękają mi ściany. Najpierw paznokieć wchodził w szczelinę, teraz cały palec wsadzam. Normalnie słychać, jak ściany pojękują. Strach mieszkać. Inspektor napisał: dom rozebrać. I tak zostałem – na dwoje babka wróżyła. Zawołałem więc z drugiej wsi starego majstra – pooglądał, popukał tu i tam i gada: – Fundamenty masz mokre, że można wykręcać – musisz poczekać, bo jak fundament ocaleje, ocaleje dom... Nawet ściany mogą się na powrót zejść. To czekam z dwoma decyzjami inspektorów...

Marian: – Przyszedł człowiek z PZU. Jak popatrzył, co mi z domu zostało, to się chłop popłakał. Mówił, że takiego nieszczęścia ludzkiego to w życiu nie widział. Że psychicznie nie daje rady. Ale co mi z tego jego płakania, jak wycenił mi szkody na minimum. A wyglądał na dobrego człowieka. Zresztą nie wiem, może tak mu kazali...

Rena: – Pierwsza fala przyszła od strony pasieki. Syn Piotr miał tam ponad 70 uli odziedziczonych po dziadku. Utopiły się chłopakowi wszystkie. Druga fala przyszła od Wisły, trzecią dostaliśmy od sąsiadów. Mieliśmy tu taki trójkąt zastawski. Jak się kury zaczęły topić, mąż mówi: – Nie będę tego słuchać – i popłynął łódką kurom na ratunek. Na stryszek je upchaliśmy. Na pięterko uciekła cała rodzina, plus dwa psy i kot. Potem widzieliśmy, jak woda robiła, co chciała. Patrzyłam i modliłam się, żeby przestała. Wypłynęliśmy łódką, a wokoło jak na oceanie. Niczego nie poznawałam. Szeroko, jasno, woda miała kolor kawy z mlekiem. Cisza. Na wsi zawsze coś poszczekuje, gdacze, chrząka. A tu cisza.

Dałam się ewakuować, mąż został... Jak wróciłam, pomyślałam: – Matko jedyna, mam tylko błoto i smród. Ale dobra, teraz bierzemy się ostro do pracy. Damy radę! Na Boże Ciało poszłam, wstyd powiedzieć, w kaloszach. Poszliśmy na wały, do zalanych wsi z Panem Jezusem. Zobaczyłam rzeczy, których lepiej nie widzieć. A potem przyszła druga fala. Próbowaliśmy uciekać. Ładowaliśmy na naczepę resztki dobytku, gdy nam się traktor razem z naczepą zapadł w grząskiej ziemi... I ani drgnął.