Ocena – ocenianie

Wartość informacyjna jakiejkolwiek oceny szkolnej jest uzależniona od kontekstu edukacyjnego. W wypadku oceny zachowania to uzależnienie jest najsilniejsze.

Wymagania w procesie oceniania

Nauczycielowi w procesie dydaktycznym niezbędna jest informacja o stopniu opanowania wymaganej na danym etapie nauczania wiedzy i umiejętności, czyli o realizacji wymagań edukacyjnych. W zależności od tego planuje kolejny etap swojej pracy z uczniami. Informacja ta jest niezbędna także dla uczniów i jego rodziców, aby skutecznie eliminować braki lub rozwijać zainteresowania.

Informacja ta jest zawarta w ocenie szkolnej, jednakże pod warunkiem, że dotyczy ona istotnie spełnienia wymagań edukacyjnych. Aby tak się rzecz miała, najlepiej byłoby uczniowi postawić wymagania wielopoziomowe, dostosowane do skali stopni szkolnych (ile stopni, tyle poziomów wymagań). Zaletą tego tradycyjnego ujęcia jest przejrzystość, teoretyczna klarowność, wadą natomiast trudność praktycznej realizacji z powodu nadmiernego skomplikowania.

Oto podstawowe dla technologii oceniania pojęcia

Proces kształcenia jest strukturą wiążącą cele kształcenia, wymagania edukacyjne oraz materiał nauczania. Punktem wyjścia są cele (po co w ogóle prowadzimy kształcenie). Z celów wyprowadza się wymagania, które są opisem pożądanych przez nauczyciela zmian w wiedzy, umiejętnościach i postawach uczniów (czego uczeń powinien się nauczyć). Dopiero na końcu należy określić materiał nauczania, czyli rzeczową informację służącą osiąganiu celów – dostarczeniu uczniom wiadomości czy też ćwiczeniu umiejętności. Jest ona zawarta w podręcznikach, lekturach, materiałach źródłowych, itp. Zamiast rozkładów materiału, nauczyciel przygotowuje plan dydaktyczny (plan wynikowy).

Z celów kształcenia wynikają wymagania edukacyjne, czyli hierarchiczny wykaz niezbędnych osiągnięć uczniów, powiązany ze skalą stopni szkolnych, wyprowadzony z programu nauczania.

Ogólne cele kształcenia to kierunki dążeń pedagogicznych, zapisywane w podstawach programowych. Mają one charakter wieloznaczny, niekonkretny, np.: Osiąganie przez uczniów dojrzałości emocjonalnej i moralnej; rozumienie podstawowych metod poznawania i badania rzeczywistości.

W programach nauczania na podstawie celów ogólnych formułuje się cele etapowe lub kierunkowe, bardziej konkretne, odnoszące się do wybranego dla ich realizacji materiału nauczania (np. poznawanie tradycji kulturowych kręgu śródziemnomorskiego).

Dla zbudowania wymagań, trzeba określić cele szczegółowe, często formułowane też jako cele operacyjne. Opisują one zamierzone wyniki poprzez nazwanie czynności, którą uczeń potrafi wykonać. Jeżeli celem etapowym może być: „Uczeń potrafi korzystać ze źródeł informacji”, to celem operacyjnym: „Uczeń sporządza przypis bibliograficzny”.