Ocena – ocenianie

Ocenianie jako akt komunikacji

Ocenianie szkolne jest aktem komunikacji. Komunikacja nauczyciela z uczniem pomaga uczniowi lepiej organizować jego proces uczenia się. Jest to także: akt komunikacji z rodzicami ucznia (zwłaszcza wtedy, gdy chodzi o uczniów młodszych); komunikacja nauczyciela z innym nauczycielem; akt komunikacji „zwrotnej” (kiedy nauczyciel pozyskuje informacje o wiedzy ucznia w celu lepszego planowania własnych działań oraz w celu oceny ich skuteczności).

Informacje pozyskiwane w wyniku oceniania służą więc wielu celom: samemu uczniowi, potrzebom organizacyjnym szkoły, współpracy między nauczycielami, współpracy nauczycieli z rodzicami ucznia, samemu uczniowi, społeczeństwu, które dowiaduje się, jak racjonalnie wykorzystywać potencjał zdobyty w procesie kształcenia.



Poziomy komunikacji

Obserwowanie reakcji uczniów na komunikowanie oceny powiązane z solidną wiedzą psychologiczną nauczyciela, pozwala uczynić proces komunikowania pożytecznym dla rozwoju ucznia. Z kolei zasada wiarygodności nakazuje zwracać uwagę na uzasadnianie nie tylko krytyki (to zwykle robimy), ale i pochwał (z tym na ogół mamy trudności). Wskazywanie zalet odpowiedzi pisemnej lub ustnej lepiej służy regulacji uczenia się niż wskazywanie wad.

Uczeń jest pierwszym i najważniejszym adresatem oceny, i to adresatem aktywnym. Cały proces szkolnego kształcenia ma charakter dialogu i współpracy między nauczycielem i uczniem. Bolesław Niemierko, podkreślając wzrost znaczenia komunikowania ocen, tak pisze o ich skuteczności:
„Uczniowi trzeba przypisać współautorstwo komentarza do wyniku uczenia się, rozumiane jako akceptacja sugestii nauczyciela oraz pewien wkład własny do treści komentarza1”. Takie współautorstwo, warunkujące ową dialogiczność, może mieć miejsce w pełni tylko w przypadku komunikacji synergicznej [2], a w wymiarze wystarczającym – w przypadku komunikacji kompromisowej.

Stephen R. Covey [3] wyróżnia trzy poziomy komunikacji, zależne od dwóch zmiennych: poziomu zaufania między osobami oraz poziomu współpracy. Jest to ujęcie interakcyjne, poziom zaufania czy poziom współpracy wpływa na poziom komunikacji, ale tak samo wyższy poziom komunikacji buduje większe zaufanie oraz lepszą współpracę.